مجالس تعزیه ی دربندسر

دو جلد کتاب با نام مجالس تعزیه با گردآوری جناب آقای حسن صالحی راد، انتشارات صدا و سیما (سروش) در تاریخ 1380 به چاپ رسیده است. در جلد اول در ابتدا به یادداشت ویراستار، مقدمه ی گردآورنده و نظر خواهی پرداخته و در ادامه نسخه های کامل تعزیه های ذیل به چشم می خورد.

ذبح اسماعیل، به چاه انداختن یوسف، ایوب پیامبر، حضرت حمزه (ع)، عمرو بن عبدود، تولد امام حسین (ع)،  فضل و فتاح، غشام خیبری، صالح یهودی، حبیب بن مظاهر، وفات حضرت محمد (ص)، شهادت حضرت علی (ع)، شهادت امام حسن مجتبی (ع)، حجه الوداع اول، حرکت امام به سوی کربلا یا حجه الوداع دوم، دو طفلان مسلم، شهادت امام حسین (ع)، حضرت ابوالفضل (ع)، حضرت علی اکبر (ع)، قاسم بن الحسن(ع)، حر بن ریاحی (ع)، عابس و شوذب، وهب نصرانی تازه مسلمان، غلام ترک

اگر چه جناب آقای صالحی راد در چاپ کتاب مقداری تعجیل کردند و می بایست با زحماتی که کشیده شد بیشتر دقت می شد و با ویراستاری بهتر، این کتاب در دسترس علاقمندان قرار می گرفت، اما انتخاب موضوع و اینکه ایشان مجالس تعزیه ی دربندسر را جمع آوری نمودند، کاری بس گرانسنگ و مایه ی مباهات مردم رودبارقصران بوده و همچنین باعث شد تا نسخ تعزیه ی بومی به باد فراموشی سپرده نشود. جالب توجه اینکه یک نسخه که مقداری از آن هم با گویش دربندسر که گویش مردم رودبارقصران هم هست، عجین شده و اگر چه قالب شعر، بومی نبوده، اما مقداری از کلمات آن به زبان محلی مکتوب گردیده که انگاری مردم بومی محل در نوشتارهای بعدی که سینه به سینه رسیده است، برخی از کلمات آن را تغییر داده اند. این نسخه مربوط به دو طفلان مسلم و از زبان چوپان بیان شده که در ذیل آمده است.

اول بسم الله گُومِه خدا رِه

صلوات رِسَم محمد مصطفی رِه

حسن و حسین فاطمه بِزانَه

عجب نور پاکی هِدا اشان دوبارَه

علی گُومِه علی، یا شاه مردان

دل ناشاد چوپان شاد گردان

علی بالا بلند خوش قد و قامت

علی دروازه شهر امامت

هر آن مهر علی در سینه دارد

دیگر پرسش نداره در قیامت

علی گُومِه علی، یا شاه مردان

دل ناشاد مردم شاد گردان

خداوندا کریما خود تو دانی

ندارم شغل دیگر جز شبانی

عجب صبحی عجب صبح بهاری

عجب صحرای سبز و لاله زاری

رفیقک نی بزن نی را تو جان سوز

بزن نی را دلم غم داره امروز

خبر بیمو که دشتستان بهاره

زمین از خون مسلم لاله زاره

خبر بر شاه مظلومان رسانید

که مسلم کشته و نعشش به داره

بزن نی را رفیق باوفایم

لری آسان بزن نی از برایم

امیر گُته جان آب دریا چه شوره

وینه بدونم آفتاب از چند نوره

جواب می مسئله بگو می راه دوره

علی گُومِه علی، یا شاه مردان

دل ناشاد چوپان شاد گردان

امیر گُنه وینه بدونم آسمان چه کبوده

وینه بَدونم وی رکوعه و سجوده

علی گُومِه علی، یا شاه مردان

دل ناشاد ما را شاد گردان

سِرّ خداونده آسمون کبوده

ضرب ذوالفقار علی آب نیل گونه

یک سال نماز شش هزار سال رکودَه

دوازده هزار و چهار صد و شش قنوت و سجوده

رفیقک نی بزن نی را تو جان سوز

بزن نی را دلم غم داره امروز

سه پنج ساله که من در این بیابان

شبانی می کنم بر گوسفندان

چرا این گوسفندان ناله دارند

سر آب و علف خوردن ندارند

مگر گرگی در آمد از پس و پیش

که در خوفند کنون این بره و میش

رفیقک نی بزن ای باوفایم

لری آسان بزن تو از برایم

اگر زرّین کلاهی عاقبت هیچ

اگر شاه و گدایی عاقبت هیچ

در آخر زیر خاکی عاقبت هیچ

اگر هم پادشاهی عاقبت هیچ

بزن نی را که غم دارد دل من

بزن نی را که دوره منزل من

به قبرستان گذر کردم صباحی

شنیدم ناله و افغان و آهی

شنیدم کله ای با خاک می گفت

که این دنیا نمی ارزد به کاهی

بزن نی را که نی آواز داره

خبر از بندر و اهواز داره

ندانم ای خدا ای حی سبحان

چرا کم می چرند این گوسفندان

مگر گرگی بود اندر پس و پیش

که در خوفند کنون این بره و میش

چرا دارید این افغان و زاری

کنید از قتل مسلم بی قراری؟

دلم خواهد که پیغمبر بوینم

بگیرم در بغل چون جان شیرین

حسین را شافع محشر بوینم

تعزیه نمایش آیینی است که از نیاکان نه چندان دور به ما ارث رسیده است. زیبایی تعزیه در زنده اجرا کردن و چهره به چهره با مخاطب بودن آن است. از عوامل دیگر جذابیت تعزیه می توان به لباس، رنگ ها، موسیقی، ابزارآلات و همچنین نقش های اول نمایش است که اگر به درستی انتخاب و خوب تمرین شده باشد، از جذابیت بالایی برخوردار می شود. تعزیه اگر به درستی هم اجرا نشود، چون مخاطبانی با احساس دارد، بیشتر به جنبه ی معنوی آن می اندیشند و بیان داستان برایشان مهم و ارضاء می شوند. حال در دوره ای که ما زندگی می کنیم با توجه به وفور فیلم و سریال و تلویزیون و ماهواره و از این قبیل سرگرمی ها، اگر گروهی تعزیه اجرا کنند و مردم را در پای مجلس خودشان میخکوب کنند، باید به آن ها دست مریزاد و صد آفرین گفت. اگرچه چنین هم هست و برخی از گروه های تعزیه این کار را به درستی انجام می دهند.