گذری بر تاریخ و جغرافیای میگون - فرهنگ لغات(د-ذ-ر-ز-ژ)

حرف (د)

دِ (de): از اصواتی که به حالت عصبانیّت در جواب بعضی خبرها گفته می شود.

دِ (de): بار دیگر، دوباره

دا (dā): می داد

داخُل (dakhol): داخل

داد بَزوئَن (dād bazuan): داد زدن

داد رَسی (dād rasi): داد خواهی

دار (dār): درخت

دار بَزوئَن (dār bazuan): درخت کاشتن، اعدام کردن

دار بِکاشتَن (dār bekāshtan): درخت کاشتن

دار تَنَه (dār tanah): ساقه ی درخت

دار دار (dār dār): پرخاش و سر و صدا

دار دار (dār dār): درخت ها

دار دار چی (dār dār chi): هوچی

دار کُتِنَک (dār kotenak): دارکوب

دار و دِرَخت (dār u derakht): انوع درخت

دار و نِدار (dār u nedār): مجموعه ی ثروت

دارا (dārā): پول دار

داربَس (dārbas): داربست

دارچو (dārchu): چوب های ریزه ای که بسوزانند

دارخیک (dārkhik): مشک شیر

دارِش (dāresh): نگهدار

دارِشِش (dāreshesh): نگهش دار

دارُغَه (dāroghah): داروغه، فضول، رئیس

دارگوش (dārgush): قارچی که در کنار درختان رشد می کنند و سمّی هستند

داری بِن (dāri ben): زیر درخت

داری تَنَه (dāri tanah): تنه ی درخت

داری ساقَه (dāri sāghah): ساقه درخت

داری سَر (dāri sar): روی درخت

داری قامَه (dāri ghāmah): ساقه ی درخت

داری کینَه (dāri kinah): ریشه درخت

داری گَل (dāri gal): بالای درخت

داری لا (dāri lā): توی درخت

داری لاهَه (dāri lāhah): شاخه ی درخت

داری لاهَه لاهَه (dāri lāhah lāhah): شاخه شاخه های درخت

دآری لو، دآری تُک (dāri lu, dāri tok): نوک درخت

داری وَلگ (dāri valg): برگ درختان

داریَه (dāryah): دایره

داز (dāz): داس

داز (dāz): داس گونه ای برای بریدن شاخه های کوچک

دازَگ (dāzag): وسیله ای مشابه و کوچک تر از داس با تیغه اره ای که با آن سرشاخه های درختان را هرس می کنند.

داسا (dāsā): چند لحظه پیش

داستون، ماجِرا (dāstun, mājerā): داستان، سرگذشت

دسقالَه (dasghālah): نوعی داس

داش (dāsh): داداش

داش مَشتی، جِوون مَرد (dāsh mashti, jevun mard): جوان مرد، شخص جوان مرد و با معرفت

داش، بِرار (dāsh, berār): برادر

داشدَن (dāshdan): داشتن

داعا (dāā): دعا

داعا کُردَن (dāā kordan): دعا کردن

داعا و ثِنا (dāā u senā): دعا و ثنا

داغ (dāgh): جای سوختگی در بدن

داغ (dāgh): لکّه

داغ (dāgh): مرگ عزیز

دآغ (dāgh): نشانه ای که با داغ کردن به حیوانات زنند

داغ بَدی (dāgh badi): داغ دیده

داغ بَدیئَن، داغ بَخوردَن (dāgh badian, dāgh bakhordan): مرگ عزیز دیدن

داغ بَزوئَن (dāgh bazuan): داغ زدن

داغ بَویئَن (dāgh bavian): داغ شدن

داغدار (dāghdār):  داغدار، عزیز از دست داده

داغ کُردَن (dāgh kordan): داغ کردن

داغُن (dāghon): داغون، متلاشی

داغی (dāghi): زخمی خطرناک، نفرین

دال (dāl): لاشخور

دال (dāl): شاهین

دال بُر (dāl bor): کنگره دار

دالون، راهرو (dālun, rāhru): دالان، راهروی سر پوشیده

دالّیک (dāllik): دالّی، لفظ ناگهانی ظاهر شدن جلوی کودکان

دام اِنگوئَن (dām enguan): به دام انداختن

دام دام (dām dām): صدای کوبین بر دایره و طبل

دامبَک بَزوئَن (dāmbak bazuan): تنبک زدن

دامَن بَزوئَن (dāman bazuan): کنایه از اقدام کردن، دامن زدن

دامِنَه (dāmenah): پهنه ی پایین کوه

دامِنِه دار (dāmeneh dār): بلند

دامون (dāmun): قسمت پایین لباس

دامون بَزوئَن (dāmun bazuan): دامن به کمر زدن (همّت)

دامون گیر بَویئَن (dāmun gir bavian): دامن گیر شدن

دامون، پیلَه (dāmun, pilah): دامن

دامونِش سَبز گِرِسَّه (dāmunesh sabz geressah): کنایه از این که صاحب فرزند شد

دانا (dānā): عاقل

داهاتی، دِهی (dāhāti, dehi): روستایی

داهرَه (dāhrah): وسیله ای که تیغه ای دندانه دار و شکل خمیده ای دارد. از این وسیله به صورت نشسته و انفرادی علف خرد می کردند.

داهولَک (dāhulak): مترسک

داوطَلَبونَه (dāvtalabunah): داوطلبانه

دایِر (dāyer): آباد

دایِرَه (dāyerah): داریه، دف

دایِرَه، گِردالی، طوقَه (dāyerah, gerdāli, tughah): شکل مدوّر اشیاء

دایِم (dāyem): دائم، همیشه

دایَه (dāyah): دایه

دویی (doyi): برادر مادر

دویی زا (doyi zā): پسر دایی

دویی مَس (doyi mas): آدم سر به هوا (برای شوخی)

دَب دَبَه و کَب کَبَه داشتَن (dab daba u kab kaba dāshtan): نیرو و توان داشتن

دَبِلقِس (dabelghes): لهیدگی و فرو رفتگی

دَبِلقِس (dabelghes): قُر

دَبِلقِسی (dabelghesi): فرو رفتگی و له شدگی

دَبَّه (dabbah): دبه

دَبَّه خایَه (dabba khāyah): خایه  بزرگ

دَبِّه دیرگا اوردَن، دَبِّه دِرگا اوردَن (dabbeh dirgā urdan, dabbeh dergā urdan): دبِّه کردن، کوشش برای تغییر شرایط به نفع خود

دِپات (depāt): ریخت و پاش

دِپاتَن (depātan): پاشیدن

دِپِلایَن (depelāyan): پالایش شیریا سایر مایعات

دَپیت، سَر بَسَّه (dapit, sar bassah): پوشیده

دَپیتَن (dapitan): پوشاندن

دِتا (detā): دو تا

دِتَر (detar): دختر

دِتَر خالَه (detar khālah): دختر خاله

دِتَر خُندَه (detar khondah): دختر خوانده

دِتَر خُنَه (detar khonah): دختری که هنوز به خانه ی شوهر نرفته است

دِتَر دایی (detar dāyi): دختر دایی

دِتَر عَمَه (detar amah): دختر عمّه

دِتَر عَمو (detar amu): دختر عمو

دِتَرِ هَمسادَه، هَمسادَه ای دِتَر (detare hamsādah, hamsāda i detar): دختر همسایه

دِتَر، کیجا (detar, kijā): دختر

دِتَرِگی (detaregi): بکارت دختر

دِتَرونَه (detarunah): دخترانه

دِج، کِند (dej, kend): زمین سنگی سفت و سخت

دَجَه، دَگَه (dajah, dagah): دریچه، نورگیر سقف منزل

دُچار بَویئَن (dochār bavian): دچار شدن

دُچار بَویئَن، گِرِفتار گِرِسَّن (dochār bavian, gereftār geresasn): دچار شدن

دَچِه بَپِّر (dachcheh bapper): بازی پسر بچّه ها ی جوان و نوجوان به شکل پریدن از پشت کول هم

دَچی (dachi): چیده

دَچیئَن (dachian): چیدن روی همدیگر

دِخالَت کُن (dekhālat kon): دخالت کننده

دَخل (dakhl): سود، بهره

دَخل (dakhl): ظرفی که پول های دکان را در آن می ریزند

دَخِل نِداشتَن (dakhel nedāshtan): دخالت نداشتن

دَخلی (dakhli): دخالت

دَخمَسَه، مَخمَسَه (dakhmasah, makhmasah): گرفتاری

دَخمَه (dakhmah): گور، جای تنگ و تاریک

دَخمَه، لی (dakhmah, li): دخمه

دَخوس (dakhus): واژه ای برای خوابانیدن سگ

دَخیل (dakhil): توسل

دَخیل (dakhil): موثّر و دخالت دارنده

دَخیل دَوِسّآئَن (dakhil davessāan): متوسّل شدن به مقدّسات

دَدَر (dadar): سفر در کلام کودکانه

دَدَری (dadari): بچّه ای که مدام بهانه رفتن به بیرون از خانه را می گیرد، کنایه از زن هرزه

دَدَری (dadari): سفری

دَدَه (dadah): خواهر خوانده

دَرَ (dara): این دفعه

دَر (dar): درب

دِر (der): دیر

دُر (dor): مروارید

دَرَ (dara): وجود دارد

دَرِ :(dare)  در حال، دارد

دَرِ اِینَه (dare eynah): دارد می آید

دَر بَن نیئَه (dar ban niah): شوقی ندارد

دَر بِه دَر (dar be dar): آواره

دَرِ خُنِه واز (dare khoneh vāz): مهمان نواز

دَر دَوِس (dar daves): زن اجاق کور، بد جنس

دَر رو (dar ru): راه خروج

دیرِ شِر (dire sher): فاصله ی دور

دَر قِید بیئَن (dar gheyd bian):  به فکر بودن، در حیات بودن

دَر قِید دَویئَن (dar gheyd daviyan): به فکر چیزی بودن

دَر قِید نَویئَن (dar gheyd navian): بی خیال بودن

دَر کار بیئَن (dar kār bian): موجود بودن

دَر کُردَن (darkordan): تیر انداختن، بیرون کردن

دَرِ کونی بَزوئَن (dare kuni bazuan): ضربه زدن با لگد و دست و چوب و یا نظایر آن به پشت کسی

دَر کار نَویئَن (dar kār navian): موجود نبودن

دَر کَتَن (dar katan): در افتادن

دَر گَرما گَرم (dar garmā garm): در بحبوحه

دَر شیئَنَ (dar shian): فرار کردن

در هِگِرِسَّن (dar hegeresasn): در بازگشت

دَر هَم بوردَن (dar ham burdan): در هم رفتن

دَر و هَمسایَه (dar u hamsāyah): همه ی همسایه ها

دَریِه لَختَه (dar ye lakhtah): در یک زمان کم

دوور، دوور و بَر (dur, dur u bar): اطراف

دِراز بَکِشیئَن (derāz bakeshian): دراز کشیدن

دِراز بوم (derāz bum): پشت بام بزرگ و یک سره

دِراز بَویئَن (derāz bavian): دراز شدن

دِرازِ دِراز (derāze derāz): طولانی

دِرازِ راه، دِراز راه (derāze rāh, derāz rāh): راه طولانی

دِرازِ غول (derāze ghul): کنایه از قد دراز و بی قواره

دِراز کُردَن (derāz kordan): دراز کردن

دِراز کَش (derāz kash): دراز کش

دِراز کَش بَویئَن (derāz kash bavian): دراز کشیده شدن، رو به موت شدن، از حال رفتن

دِراز کِش، راس راس، طاق واز (derāz kesh, rās rās, tāgh vāz): طاق باز

دِراز موردوک (derāz morduk): نام محلی در میگون

دِرازا (derāzā): بلندی

دِراز دِمالَه (derāz demālah): بلند

دِرازعلی (derāz ali): کنایه از قد بلند و بی قواره

دَراَسگُل (darasgol): حقیقتاً

دَراِنگوئَن، دَنیایَن (darenguan, danyāyan): نهادن

دَراُوردَن (dar urdan): بیرون آوردن

دَراومَد (darumad): درآمد

دِراویت (derāvitt): آویزان

دِریایی کُنارَه (derāyi konārah): ساحل دریا

دِریا :(deryā ) دریا

دَرب و داغون (darb u dāghun): متلاشی و له شده

دَربار (darbār): کاخ و ارگ شاهان

دَربچّه (dar bachchah): دریچه، پنجره

دَربِدَری (darbedari): بی جایی

دَربَس، سَر (darbas, sar): کلی، دربست

دَربَند (darband): مقیّد

دَربون (darbun): دربان

دَرِجَه (darejah): درجه

دِرَخشُن (derakhshon): درخشان

دَرِخُنَه واز (dareh khone vāz): میهمان نواز، در خانه به روی همه باز

دُرد (dord): آن چه از مایعات ته نشین شود

دَرد (dard): ناراحتی

دَرد بَکُردَن (dard bakordan): درد کردن

دَرد بَکِشیئَن (dard bakeshian): درد کشیدن

دَردِ بی دَرمون (darde bi darmun): درد بی درمان

دَرد و دِل هاکُردَن (dard u del hākordan): درد و دل کردن

دَرد، شِکَنجَه (dard, shekanjah): عذاب

دَردَری (dardari): بچّه ای که مدام بهانه ی بیرون رفتن از خانه را می گیرد

دَردَم، پاگاه، جابِجا (dardam, pāgāh, jābejā): بلافاصله، ناگاه، سریع

دَردمَند (dardmand): شخصی که پیوسته بیمار است

دَردناک (dardnāk): درد آور

دُردَه (dordah): لِرد (آن چه از مایعات ته نشین می شود)

دَردَوِس (dar daves): زنی که دیگر بچّه دار نمی شود، برای توهین به کار می رود و به معنای اجاق کور، در بسته

دُردونَه (dordunah): دردانه، لوس

دَر رو (dar ro): راه خروج

دَرز بَکُردَن (darz bakordan): درز کردن

دَرز بَیتَن (darz baytan): درز گرفتن و دوختن شکافتگی های پارچه، پر کردن شکاف ها

دَرز هاکُردَن (darz hākordan): بر ملا کردن

دَرز هاکُردَن (darz hākordan): نفوذ کردن

دَرز هاکُردَن، نَشت هاکُردَن (darz hākordan, nasht hākordan): بیرون تراویدن

دَرز و دوز (darz u duz): شکاف های کوچک و بزرگ لباس و غیره

درز وا کُردَن (drz vā kordan): شکاف برداشتن

دَرز، رِخنَه (darz, rekhnah): رخنه

دَرزِن (darzen): سوزن

دَرزِن بَزوئَن (darzen bazuan): خیّاطی کردن

دَرزِن تا (darzen tā): سوزن و نخ

دُرُس (doros): درست

دَرس بَخونِس (dars bakhunes): تحصیل کرده

دُرُس بَویئَن (doros bavian): درست شدن

دُرُس حِسابی (doros hesābi):  درست و حسابی

دُرُس کُردَن (doros kordan): درست کردن

دَرَس گُل (daras gol): راستی راستی، حقیقتاً

دَرُس هاکُردَن (daros hākordan): درست کردن

دَرس هایتَن (dars hāytan): درس گرفتن

دَرس هِدائَن (dars hedāan): درس دادن

دُرُسَّه (dorossah): درست است

دُرُسَه (dorosah): کامل

دُرُسی، دُرُس (dorosi, doros): کامل

دَرشات (darshāt): به هم ریخته و نامرتب

دَرشات، دِپات (darshāt, depāt): بی نظم، پراکنده

دَرشات، شِتِرَه (darshāt, sheterah): شلخته

دَرشاتَن، وولو کُردَن (darshātan, vulu kordan): پراکندن، ریخت و پاش کردن

دُرُشتی کُردَن (doroshti kordan): تندی کردن

دُرُشتی هاکُردَن (dorosht hākordan): تندی برخورد کردن

دِرِشدَه (dereshdah): درشت است

دُرُشگَه (doroshgah): درشکه

دَرشی دَرشی ، بوریت بوریت (darshi darshi, burit burit): فراری

دَرشیئَن (darshian): فرار کردن

دَرشیئَن تِلِنگ، پارِه بَویئَنِ زِرت (darshian teleng, pāreh baviane zert): خارج شدن باد معده (گوز و چُس)

دَرشیئَن، جیم بَویئَن (darshian, jim bavian): جیم شدن، فرار کردن

دَرَگ (darag): طبقه ای از دوزخ

دَرَگ (darag): لفظی که برای ابراز بی اعتنایی و یا نفرت بر زبان آورند

دَرکَتَن (darkatan): در افتادن

دَرکَندا (darkandā): چهار چوب درب

دَر کار بِیَئَن (dar kār bian): در کار بودن

دَر کارَه، دَر کار هَسَّه (dar kārah, dar kār hassah): وجود دارد

دَرکَتَن (darkatan): در افتادن

دَرکَندا (darkandā): چارچوب در

دَرَگ آکُردَن (darag ākordan): بیرون کردن

دَرَگ (darag):  به درک

دَرگا (dargā): جای در

دِرگا اِنگوئَن (dergā enguan): بیرون انداختن

دِرگا اوردَن (dergā urdan): از جا در آوردن، بیرون کشیدن

دِرگا بوردَن (dergā burdan): از خانه بیرون رفتن

دِرگا بیموئَن (dergā bimuan): بیرون آمدن

دِرگا شیئَن (dergā shian): بیرون رفتن

دِرگا کُردَن (dergā kordan): بیرون کردن

دِرگا کَشَه (dergā kashah): فضای بیرون از خانه

دِرگا، دیرگا (dergā, dirgā): بیرون از خانه

دِرگادیمَه (dergādimah): فضای بیرون از خانه

دِرگاشیئَن (dergāshian): بیرون رفتن

دِرگا کُردَن (dergā kordan): طلاق دادن

دِرگاموئَن (dergāmuan): بیرون آمدن، رشد کردن

دَرگاه، دَرگاهی (dargāh, dargāhi): آستانه ی ورود به خانه

دِرگایی، دیرگایی (dergāyi, dirgāyi): بیرونی

دَرمون، دِوا و دَرمون (darmun, devā u darmun): معالجه

دَرموندَن (darmundan): درمانده شدن

دَرموندَه (darmundah): درمانده

دَرموندَه، مُحتاج، دَسِّش (darmundah, mohtāj, dassesh): عاجز

دَرمونِس (darmunes): درمانده

دَرمونِسَّن (darmunessan): عاجز شدن، گیر افتادن

دَرَندَشت (darandasht): جای پهناور و وسیع

دَرَندَه (darandah): درنده

دَرَنگ دوُرونگ (darang durung): سرو صدا

دَرِنگوئَن، نیایَن (darenguan, niāyan): گذاشتن

دَرَه (darah): هست

دَرَه (darah): درّه

دَرَه ای او (darah i u): آب دره

درِه پِی (dreh pey): کنار دره

دَرِه دِلَه (dare delah): داخل درّه

دَرهَم وَرهَم (darham varham): ریخت و پاش، درهم برهم

دورو (duru): چیدن علف، درو

دُرو (doru): دروغ

دَروا (daruā): بیرون خانه

دَرواجَه (darvājah): پنجره

دَروازَه (darvāzah): دروازه

دَروازِه بون (darvāza bun): نگهبان دروازه، دروازه بان

دُروجِن (dorujen): دروغگو

دِرَوش (deravsh): درفش

دَرومَد (darumad): سود

دَری وَری، پَرت و پِلا (dari vari, part u pelā): حرف های بیخودی

دِریا (deryā): دریا

دِریاب (deryāb): دریاب

دِریاچَه (deryāchah): دریاچه، دریاچه کوچک مصنوعی که در کنار جاده گرزطول قرار داشته و امروزه برای ساخت و ساز مورد بهره برداری شده است.

دِریاچَه، بَندِگاه، سَد (deryāchah, bandegāh, sad): دریاچه

دِریاه (deryāh): دریا

دریایی لو (deryāyi lu): کنار دریا

دَریجَه (darijah): نورگیر سقف خانه

دَریچَه (darichah): دریچه، روزنه، پنجره

دَریدَه، بی چُشم و رو، بی حَیا (darida, bi choshm u ru, bi hayā): دریده، بی شرم

دِریغ (derigh): دریغ

دِریوک (deryuk): دریاچه

دُز (doz): دزد

دَزَه (dazah): پر

دُزَّه (dozzah): دزد است

دَزَه، دِسپوت (dazah, desput): مالامال

دَزوئَن (dazuan): با فشار چیزی را درون کیسه ای قرار دادن تا بیشتر جا بگیرد.

دُزّی (dozzi): دزدی

دَس (das): دست

دَس (das): مهارت

دَس (das): واحد عمل جنسی

دَسِ آخِر، دَسِ آخِری (dase ākher, dase ākheri): عاقبت

دَسِ آخِر، سَر اَنجوم (dase ākher, sar anjum): بالاخره

دَس اِنداز (das endāz): دست انداز، ناهموار

دَس اِنگوئَن، وازی بِدائَن، بِه مَسخَرِه بَیتَن (das enguan, vāzi bedāan, be maskhareh baytan): دست انداختن

دَس باف (das bāf): دست بافت

دَسِّ بال (dasse bāl): دست و پا

دَسِ بال داشتَن (dasse bāl dāshtan): کنایه از کار بلد بودن

دَسِّ بالا (dasse bālā): حداکثر

دَسِّ بالا بَیتَن (dasse bālā baytan): حد بالا گرفتن

دَس بالا دَس زیادَه (das bālā das ziādah): کنایه از وجود قدرت های قوی تر از قدرت و زور یک فرد

دَس بَخورد (das bakhurd): دست خورده

دَس بَخوردَن (das bakhurdan): دست خوردن

دَس بِدا (das bedā): میسّر گردید

دَس بِدائَن (das bedā an): دست دادن، میسّر شدن

دَس بِدِه (das bedeh): بخشنده

دَسِّ بر قِضا (dasse bar ghezā): از قضا، اتفاقاً

دَس بَرِساندَن (das baresāndan): کمک کردن

دَسِّ بَزِن دار، بَزِن (dasse bazen dār, bazen): فرد دعوایی

دَسِ بِزَن دار، شَرور (dase bezan dār, sharur): شخص دعوایی و مایل به گلاویز شدن

دَسِّ بِزَن دارنَه، گَلِن گِنی (dasse bezan dārnah, galen geni): شخص دعوایی و مایل به گلاویز شدن

دَس بَزوئَن، چَکِّه بَزوئَن (das bazuan, chakkeh bazuan): دست زدن

دَس بَشوردَن (das bashurdan): کنایه از مایوس شدن

دَس بَشوردَن (das bashurdan): مایوس شدن

دَس بُقچَه (das boghchah): جلد دوخته شده برای قرار دادن قرآن در آن

دَس بَکِشیئَن، دَُس بِمالیئَن (das bakeshan, daos bemālan): لمس کردن

دَس بَکِشیئَن (das bakeshian): دست برداشتن

دَس بَند هاکُردَن (das band hākordan): دست بند کردن، کنایه ای راجع به ازدواج و تشکیل خانواده

دَس به او (das be u): دست به آب، کنایه از دستشویی رفتن

دَس بِه دامون بَویئَن (das be dāmun bavian): دست به دامان شدن، التماس کردن

دَس بِه دَس هِدائَن (das beh das hedāan): در عروسی دست عروس را به داماد دادن

دَس بِه دَس هِدائَن، هَمکاری، پُشتِ هَم بَیتَن، هَم دَس بَویئَن (das be das hedāan, hamkāri, poshte  ham baytan, ham das bavian): همکاری

دَس به دُهُن (das be dohon): دست به دهان (بستگی دارد چگونه بیان شود. اگر بگوییم "دَستِش به دُهُنِش رَسنَه" منظور غنی است.

دَس بِه دُهُن بیئَن (das be dohon bian): کنایه از درآوردن خرج روزانه

دَس بِه کار بَویئَن (das be kār bavian): دست به کار شدن

دَس بِه نَقد، دَرجا (das be naghd, darjā): بلافاصله

دَس بِه یَخِه بَویئَن (das beh yakheh bavian): پیشانی به پیشانی کشتی گیران با هم، سر شاخ شدن، گلاویز شدن

دَس به یکی بَویئَن (das be yeki bavian): همدست شدن، متحد شدن

دَس بِه یِکی هاکُردَن (das be yeki hākordan): ساخت و پاخت کردن

دَس بِه یِکی کُردَن

دَس بَیتَن (das baytan): دست کشیدن

دَس بَیتَن (das baytan): مسخره کردن

دَس بَیتَن، دَس گیری هاکُردَن (das baytan, das giri hākordan): کمک کردن

دَس بینگوئَن (das binguan): دست انداختن

دَس پاچَه بَویئَن، دَس و لِنگ گُم بَکُردَن (das pāchah bavian, das u leng gom bakordan): دست و پای خود را گم کردن

دَسِ پایین، دَسِ کَم (dase pāyin, dase kam): حداقل

دَس پُخت (das pokht): غذایی پخته شده توسط کسی

دَس پوستَک (das pustak): دستکش زبر و ضخیمی که به هنگام چیدن خار به دست می کنند

دَس پوستَک (das pustak): دستکشی که به هنگام چیدن خار به دست می کردند

دَس پِیدا کُردَن (das peydā kordan): دست یافتن

دَس پیش گیتَن (das pish gitan): پیش دستی کردن

دَس تَنگ (das tang): فقیر

دَس تَنگی (das tangi): فقر و نداری

دَس تَنها، بی کَس، تَنِهاری،یِه تَنَه (das tanhā, bi kas, tanehāri, ye tanah): بدون کمک

دَسِ جور (dase jur): غالب

دَسِ جور داشتَن (dase jur dāshtan): کنایه از غلبه داشتن

دَس جور زوئَن (das jur zuan): اقدام کردن

دَس جورتَر (das jurtar): حد بالا

دَسِ جیر (dase jir): حداقل

دَس جیر بَیتَن (das jir baytan): در دعوا کوتاه آمدن

دَسِ چَپی، دَسِ چَپ (dase chapi, dase chap): قسمت چپ

دَس چین (das chin): دست چین، میوه چیدن با دست و با دقت از درخت که هیچ گونه لکی ایجاد نشود.

دَس خالی (das khāli): دست خالی

دَس خَد (خَط):(das khat) دست خط، نامه

دَس خُشک (das khoshk): شخص کنس و بی خیر

دَسِ خَط (dase khat): چوب الف

دَس خوردَه، دَس بَخورد (das khurdah, das bakhurd): دست زده

دَس داشتَن (das dāshtan): دخالت داشتن

دَس داشتَن (das dāshtan): مهارت داشتن

دَس داشتَن (das dāshtan): نفوذ در جایی و پیش مقام و تشکیلاتی داشتن

دَس دِرازی (das derāzi): تجاوز

دَس دَرد نَکُنی، مَمنون بِیَن (das dard nakon, mamnun bean): تشکّر

دَس دَس (das das): تند تند، دسته دسته

دَس دَس کُردَن، لِنگ لِنگ هاکُردَن (das das kordan, leng leng hākordan): تعلل کردن

دَس دَسی، اَقَصی، اَ سَرِ قَصد (das dasi, aghasi, a sare ghasd): به عمد

دَس دوز (das duz): آن چه با دست بدوزند

دَسِ راسی، دَسِ راس (dase rāsi, dase rāsi): قسمت راست

دَس رَسی (das rasi): امکان رسیدن به چیزی

دَس رو کُردَن، مُقُر بیموئَن (das ru kordan, moghor bimuan): اعتراف کردن

دَس قَلَم (das ghalam): هنر نوشتن

دَس کَج (das kaj): دزد

دَسِّ کَم (das kam): حداقل

دَسِّ کَم بَیتَن (dasse kam baytan): دست کم گرفتن

دَس کَنَه (das kanah): تلاش با دست

دَس کِرد (das kerd): دست پخت

دَسِ کَسی رِ دِماسیئَن (dase kasi re demāsian): به کسی کمک کردن

دَسِ کَسی رِ دَوِسائَن (dase kasi re davesāan): کنایه از مشکل برای کسی در کار ایجاد کردن

دَسِ کَم، اَقَلِکَن (dase kam, aghalekan): حدّاقل

دَس کِنَه (das kenah): سعی با دست

دَس کِنَه هاکُردَن (das kenah hākordan): دست و پا زدن

دَس گِردون هاکُردَن (das gerdun  hākordan): به حسابی دادن و به حساب دیگر پس گرفتن پول

دَسِ گُل او بِدائَن (dase gol u bedāan): کنایه از دردسر و مشکل ایجاد کردن

دَسِ گُل بِدائَن (dase gol bedāan): اشتباه کردن

دَس گیر (das gir): کمک کننده

دَس گیر کُردَن (das gir kordan): اسیر کردن

دَس گیری (das giri): کمک

دَس مالی وَرَه (das māli varah): بره ای که عادت کرده دنبال صاحبش راه برود

دَس مالی وَرَه (das māli varah): کنایه از آدم وابسته و دنبال روی کسی

دَس مالی، وَرز (das māli, varz): مالش

دَس مایَه (das māyah): دست مایه، سرمایه

دَس نَخورد (das nakhurd): دست نخورده

دَس نِدائَن (das nedāan): ممکن نشدن

دَس نِگاه داشتَن (das negāh dāshtan): در انجام کار توقّف کردن

دَس نِماز (dasnemāz): دست نماز، وضو

دَس هِدائَن (das hedāan): دست دادن

دَس و بال (das u bāl): دست و آرنج

دَس و بال اِنگوئَن (das u bāl enguan): فعّال شدن

دَس و بال بَزوئَن (das u bāl bazuan): کوشش کردن

دَس و بال بَزوئَن، تَک و توو (das u bāl bazuan, tak u tu): تقلّا

دَس و بال بینگوئَن، تَک و توو، دَس کِنَه (das u bāl  binguan, tak u tu, das kenah): کوشش کردن

دَس و بال دارِ آدِم (das u bāl dāre ādem): شخص زرنگ و چابک

دَس و بال وا بَویئَن (das u bāl vā bavian): گشایش کار

دَس و پا کُردَن (das u pā kordan): با تدبیر چیزی را برای خود فراهم کردن

دَس و دِل وا بیئَن (das u del vā bian): داشتن امکانات و پول

دَسّ و دِل واز (das o del vāz): دست و دل باز

دَس و لِنگ (das u leng): پاچه

دَس و لِنگ بَزوئَن (das u leng bazuan): فعّالیّت

دَس و لِنگ دار (das u leng dār): زرنگ و چابک

دَس و لِنگ داشتَن (das u leng dāshtan): قدرت و توانایی

دَس و لِنگ دِراز (das u leng derāz): زرنگ و چابک

دَس و لِنگ گُم بَکُردَن (das u leng gom bakordan): دست پاچه شدن

دَس و لِنگ نِدار (das u leng nedār): بی عرضه

دَس واهِشدَن (das vāheshdan): دست نگه داشتن

دَس وَند (das vand): دست بند

دِسبوتَن (desbutan): با فشار چیزی را در جایی فرو کردن و جا دادن

دِسبوتَن، جِر بِدائَن، پارِه بَکُردَن، دِلِه بِدائَن (desbutan, jer bedāan, pāreh bakordan, deleh bedāan): کنایه از گاییدن

دِسبوتَن، دَزوئَن (desbutan, dazuan): با فشار زیاد چیزی را فرو کردن

دَسپاچِه گَری (daspācheh gari): با عجله، با دستپاچگی

دَسپُخت (daspokht): پخت و پز توسط کسی

دِسپوت (desput): پر شده

دِسپوتَن :(desputan) با فشار پر شده (کنایه از عمل جنسی)

دِسپوتَن، زور تِپون (desputan, zur tepun): به زور تپانیدن و جا دادن، چپاندن

دَسَّک (dassak): سر تیر پشت بام

دَسَّک (dassak): دفتری که صورت حساب را در آن می نوشتند

دَسِّج، خوار (dassej, khār): زبون

دَسچین (daschin): گلچین

دَسخالَه، دَسقالَه (daskhālah, dasghālah): نوعی از داس

دَسرِسی (dasresi): توانایی و امکان، دسترسی

دَسِری (daseri): مثل و مانند

دَسِّش (dassesh): بدبخت و بینوا، علیل

دَسَّک (dassak): چوب کوچکی که به وسیله ی آن چیز دیگری را بردارند

دَسَّک و دُنبَک (dassak o donbak): بند و بساط

دَسَّک و دُنبَک خار کُردَن (dassak o donbak khār kordan):  بهانه تراشیدن

دَسَّک دَمبَک راه اِنگوئَن، گَزَک خار کُردَن (dassak dambak rāh enguan, gazak khār kordan): بهانه و دست آویز تراشیدن

دَسگاه، دَم و دَسگاه (dasgāh, dam u dasgāh): جاه و حشمت

دَسگیر گِرِسَّن (dasgir geressan): فهمیدن

دَسگیرَه (dasgirah): دستگیره

دِسمال بِه دَس (desmāl be das): پاچه خوار، پاچه مال

دِسمال عاروس (desmāl ārus): پارچه ای که عروس در شب اول همراه خود به حجله می برد تا بعد از پارگی بکارت، داماد آن را به خون آغشته کرده و تحویل خواهر عروس (عاروس خاخِر) که پشت درب منتظر بود بدهد. این مورد برای اثبات بکارت سالم و نشان دادن آن به خانواده ی داماد بود. این پارچه تا چندین ماه توسط خانواده ی عروس حفظ و نگهداری می شد.

دِسمالَک (desmālak): دستمال

دَسَّه (dassah): گروه، دسته ابزار مانند بیل و کلنگ

دَسِّه بَندی (dasseh bandi): رده بندی

دَسَّه دَسَّه (dassah dasssh): دسته دسته

دَسَّه دَسَّه هاکُردَن (dassah dassah hākordan): منظّم و مرتّب کردن

دَسَّه راه اِنگوئَن (dassah rāh enguan): دسته راه انداختن

دَسِّه کُردَن (dasseh kordan): ردیفی بر روی هم چیدن

دَسِّه گُل او بِدائَن (dasseh gol u bedāan): خطایی مرتکب شدن

دَسِّه هاکُردَن (dasesh hākordan): ردیفی بر روی هم چیدن

دَسِّه وار (dasseh vār): هر دسته از علف چیده شده با داس

دَسّور (dassor):  دستور

دَسّی (dassi): آن چه با دست بتوان گرفت مثل چراغ دستی و مرغی که با دست بتوان گرفت، اهلی

دَسّی دَسّی (dassi dassi): به عمد

دَسّی سَر بَمونِسَّن (dassi sar bamunessan): باد کردن، روی دست ماندن

دَسّی قَلَم (dassi ghalam): ساق دست

دَسّی کَف (dasi kaf): کف دست

دَسّی هِدائَن (dassi hedāan): رشوه دادن

دَسّی، دَسی دَسی (dass, dass dass): از قصد

دَشت (dasht): نخستین پولی که در روز به دست آورند

دَشتِبون (dashtebun): دشتبان

دِشکات (deshkāt): پاره شده

دِشکاتَن (deshkātan): پاره کردن

دِشکاتِنائَن (deshkātenāan): پاره کردن

دِشکاجِیئَن (deshkājin): پاره کردن

دِشکالِندِنیئَن (deshkālendenian): دریدن و جدا کردن

دِشگالیئَن (deshgālian): پاره کردن

دُشمِن (doshmen): دشمن

دُشمِن شاد کُن (doshmen shād kon): دشمن شاد کن

دُشمِن، بَدخواه (doshmen, badkhāh): خصم

دُشمِنی، خوصومَت (doshmeni, khusumat): عداوت

دُشنوم (doshnum): دشنام

دُعا بَخونِسَّن (doā bakhunessan): دعا خواندن

دُعا بَکُردَن (doā bakordan): دعا کردن

دُعا ثِنا (doā senā): دعا و ثنا

دُعا، ثِنا گویی (doā, senā guyi): ثناءگویی

دُعایی (doāyi): فردی که به بیماری روحی و روانی مبتلا شده است.

دُعایی بَویئَن (doāyi bavian): دعایی شدن، فردی که دچار بیماری روحی و روانی شده و احتیاج به دعا نویس دارد.

دَعوا بَکُردَن (davā bakordan): دعوا کردن

دَعوایی (davāyi): آدم شرور

دَعوایی، گَلِن گِنی (davāyi, galen geni): آدم شرور

دَعوَت بَویئَن (davat bavian): به میهمانی دعوت شدن

دَعوَت کُردَن (davat kordan): به میهمانی دعوت کردن

دَعوَت کونون (davat kunun): مراسم مهمانی

دَعوَت(دَعوَد) هاکُردَن (davat hākordan): دعوت کردن

دَغَل (daghal): نادرست و فریبکار

دَغَل کار (daghal kār): نادرست و فریبکار

دَغَل واز (daghal vāz): فریبکار

دَغَل وازی (daghal vāzi): دغل بازی، حقه بازی

دَفدَر (dafdar): دفتر

دَفدَر و کُتاب (dafdar u kotāb): دفتر و کتاب

دَفَه (dafah): دفعه

دِق بَکُردَن (degh bakordan): دق کردند

دِقِّ دِلی (deghghe deli): عقده

دِقِّ دِلی خالی هاکُردَن (deghghe deli khāli hākordan): انتقام گرفتن

دِقِّ دِلی، دِل بَیتَن (deghghe deli, del baytan): کینه

دِقِّ دِلی، دِل سَنگینی (deghegh deli, del sangini): عقده

دِق کُردَن (degh kordan): از شدّت درد و غم مردن

دِق، غُصَّه (degh, ghosash): دِق

دُقُزی (doghozi): دختر دایی

دَقِلَک (daghelak): قلقلک

دَقِلَک هِدائَن (daghelak hedāan): قلقلک دادن

دَقِلَکی (daghelaki): قلقلکی

دَقیقَه (daghigha): دقیقه

دِکاشت (dekāsht): کاشته شده

دِکاشتَن (dekāshtan): کاشتن

دَکِت (daket): جای پست و پایین دست

دَکِتَن، گَلاویز بَویئَن (daketan, galaviz bavian): طرف شدن

دَکُتِنائَن (dakkotenā an): کوبیدن

دَکِشییَن (dakeshiyan): مهره و دانه تسبیح و نظایر آن را به بخ کشیدن، سیلی زدن

دُکون (dokun): دکان

دَک و پوز (dak u puz): قیافه و چهره

دَک و دُهُن (dak u dohon): دهان و لب و دندان

دَکِت، بَکِت، ناخِش (daket, baket,  nākhesh): بیمار

دَکِتَن، پِت پِت کَتَن (daketan, pet pet katan): هنگام صحبت دچار لکنت شدن

دَکِتَن، کوچ کَتَن (daketan, kuch katan): اشتباه کردن

دَکُّتِنائَن، هازوئَن (dakkotenāan, hāzuan): فرو کوبیدن میخ و امثالهم

دَکُردَن (dakordan): کردن

دَکِشیئَن (dakeshian): به شدت کتک زدن

دَکِشیئَن (dakeshian): مهره و دانه های تسبیح را نخ کردن

دَکِشیئَن، بولیئَن (dakeshian, bulian): زدن، لگد زدن

دَکَل (dakal): شخص درشت اندام

دَگ (dag): لب

دَگِ دُهُن (dage dohon): دهان و لب و دندان

دَگَ دوجَه (daga dujah): سوراخ و سمبه

دَگ و دُهُن (dag u dohon): دهان و لب و دندان

‌دَگ و دیار، دَگ و دیم (dag u diār, dag u dim): دهان و صورت

دَگ و دیم (dag u dim): دهان و صورت

دُگَل، لُمبَر (dogal, lombar): کپل

دُگُلی (dogoli): همزاد

دَگمَه (dagmah): تکمه ی پیراهن

دَگَه دوجَه (dagah dujah): سوراخ و شکاف ناپیدا

دَگَه، دَقِلوک (dagah, dagheluk): سوراخ کوچک

دَل (dal): شکم پرست، گوسفند حیوانی که به واسطه تربیت و دادن غذا به صاحبش خو گرفته و به دنبالش می رود.

دِل او بَخوردَن (del u bakhurdan): کنایه ای راجع به خوشحالی ناشی از گرفتاری پیش آمده برای دشمن

دِل باختَه، عاشُق، دِل دادَه (del bākhtah, āshogh, del dādah): دل باخته

دِل باخواه (del bākhuāh): دل خواه، داوطلب

دِل باخواهونَه (del bākhāhunah): داوطلبانه

دِل باخواهی (del bākhāhi): به دل خواه

دِل بِباختَن (del bebākhtan): عاشق شدن

دِل بَپِتی (del bapeti): دشمنی

دِل بَپِتی خالی هاکُردَن، دِقِّ دِلی دِرگا هاکُردَن (del bapeti khāli hākordan, deghghe deli dergā hākordan): کینه کردن

دِل بَتِرکِس (del baterkes): شخص حسود

دِل بِخواهی (del bekhāhi): خواستنی

دِل بِدائَن (del bedāan): دل دادن، توجّه کردن

دِل بَزَه (del bazah): اشباع

دِل بَزَه (del bazah): بی میلی

دِل بَزَه (del bazah): دل زده

دِل بَزَه (del bazah): سیر

دِل بَزوئَن، دِل سیری، دَم بَزوئَن (del bazuan, del siri, dam bazuan): اشباع

دِل بَسوتَن (del basutan): دل سوختن

دِل بَسوجاندِنائَن، دِل بَسوتَن (del basujāndenāan, del basutan): رحم کردن

دِل بَسوزوندَن (del basuzundan): دلسوزی کردن

دِل بِشکِس (del beshkes): دل شکسته

دِل بَکِندَن (del bakendan): دل کندن

دِل بَکِنِسَّن (del bakenessan): دل برداشتن

دِل بَکِشیئَن (del bakeshian): دل کشیدن

دِل بَکِنِسَّن، کُنار بینگوئَن (del bakenesasn, konār binguan): دل کندن

دِل بِه خواه (del beh khāh): دلخواه

دِل بِه دَس بیاردَن (del be das biārdan): کنایه از دلجویی کردن

دِل بِه هَم بَخوردَن (del be ham bakhordan): دل آشوب شدن

دِل بَیتَن (del baytan): دل گرفتن

دِل بَیتی (del bayti): دشمنی

دِل بَیتی (del bayti): دل خوری

دِل بَییت (del bayit): گله مند

دِل پاک (del pāk): پاک ضمیر

دِل پُر، دِقِّ دِل، دِل خور (del por, degheghe del, del khur):  دل تنگ

دِل پُری (del pori): رنجش

دِل پیچَه (del pchah): درد دل

دِل پیچَه، پیچِشِ دِل (del pichah, picheshe del): اسهال

دِل تَنگ بَویئَن (del tang bavian): دل تنگ شدن

دِل تَنگی کُردَن (del tangi kordan): دل تنگی نشان دادن

دِل چَسب (del chasb): مورد پسند

دِل خِراش (del kherāsh): امر ناراحت کننده

دِل خُنُک بَویئَن (del khonok bavian): از گرفتاری دشمن شاد شدن

دِل خور بَویئَن (del khur bavian): رنجیدن

دِل خوری (del khuri): دل تنگی

دِل خوش (del khush): دل گرم

دِل خوش (del khush): راضی

دِل خوش کُنَک (del khosh konak): آن چه مایه دلخوشی شود.

دِل خوشی (del khushi): خوش دلی

دِل خونِش (del khunesh): نغمه ی دل، دل خون

دِل دادَه، دِل دار، دِل باختَه (del dādah, del dār, del bākhtah):  معشوق

دِل دادَه، عاشُق (del dādah, āshogh): دل باخته

دِلِ دَرد (dele dard): درد دل

دَلِ دَل (dale dal): پر پر (مایعات)

دِل دِل کَت (del del kat): در بین چیزی

دِل دِل کُردَن (del del kordan): تردید کردن

دِل دِل هاکُردَن (del del hākordan): مردّد بودن

دِل دِلِه کَت (del deleh kat): مخلوط شده، قاطی

دَل دَلی (dal dali): شکمویی

دِل دَوِستَن (del davestan): دل بستن

دِل ریش ریش (del rish rish): تاسّف و تالّم شدید

دِل ریش ریش بَویئَن (del rish rish bavian): دل سوختن شدید

دِل زِندَه، سَر زِندَه (del zendah, sar zendah): زیرک و با نشاط، دل زنده

دِل سَرد (del sard): مایوس

دِل سوزِ آدِم (del suze ādem): آدم دل سوز

دِل سیا (del siā): سنگ دل

دِل سیایی (del siāyi): سنگ دلی

دِل سیر (del sir): بی رغبت

دِل سیر، چُشم سیر (del sir, choshm sir):  بی اعتنا

دِل شِکَستَه (del shekastah): رنجیده و غمگین

دِل شورَه (del shurah): دل شوره

دِل صاوین بَزوئَن (del savin bazuan): امیدوار بودن

دِل ضَفَه، وَشنایی (del zafah, vashnā): گرسنگی

دِل غَشَه (del ghashah): دل ضعفی

دِلِ کُهَه (dele kohah): ناراحتی

دِل گَب (del gab): حرف دل

دِل گَتَه (del gatah): بی خیال

دِل گَتَه (del gatah): خونسرد

دِل گِردِش (del gerdesh): تهوّع

دِل گیر (del gir): دل تنگ

دِل مِر (del mer): برای دلم

دِل نازِک (del nāzek): حساس

دِل ناگُرون (del nagorun): دل نگران

دِل ناگُرونی (del nāgoruni): دل نگرانی

دِل نِدائَن (del nedāan): دقّت نکردن

دِل نِگِرون بَویئَن (del negerun bavan): دلواپس شدن

دِل هِدائَن (del hedāan): دقّت کردن، توجّه کردن

دِل و حووصِلَه (del u huselah): حوصله

دِل و دُماغ (del u domāgh): دل و دماغ، شور و اشتیاق

دِل واز (del vāz): دل باز

دِل، جیگَر (del, jigar): قلب

دَل، دَلَه (dal, dalah): شکم پرست

دُلّا بَویئَن (dollā bavian): خمیده شدن چوب و درخت

دُلا دُلا (dolā dolā): به طور خمیده

دُلّا سولّا (dollā sullā): خَمیده

دُلّا، قُز، دو تا بَویئَن (dollā, ghoz, do tā bavian): خمیده

دَلادَل (dalādal): پر از

دَلّاکی، سَلمونی (dallāki, salmuni):  آرایشگاه، برخی از افراد بومی به شغل آرایشگری مشغول بودند. برخی از آنان ضمن آرایش سر و صورت، ختنه ی پسر بچّه ها و کشیدن دندان هم انجام می دادند. به این گونه افراد دلاک می گفتند. در میگون تنها حاج آقا جان سالارکیا بود که یک دلاک کامل محسوب می شد. هم آرایشگری داشت، هم ختنه بچّه ها را انجام می داد و هم به کشیدن دندان های پوسیده اقدام می کرد. در گذشته به خاطر دعواهای محلی و این که محل به دو دسته تقسیم شده بود، عده ای از اهل دعوا زنده یاد حاج آقا جان سالارکیا را برای دلّاکی پذیرفته بودند. برخی هم زنده یاد حاج احمد گشتاسبی و حاج اکبر ایوبی را برای این منظور در نظر گرفته بودند. بعدها تعداد آرایشگاه ها در محل زیاد شد. یک فرد غیر بومی مدّتی را به شغل آرایشگری در بالا محل اختصاص داده بود. بعد از آن جناب حاج مهرعلی سلیمانی و مجید ایوبی و جناب کربلایی هم از جوانانی بودند که این پیشه را ادامه دادند.

دَلّاک، سَلمونی (dallāk, salmuni): آرایشگر

دِلاکُهَه (delākohah): رنجش، ناراحتی

دَلّالی (dallāli): مزد دلّال

دِلبَند (delband): شخص بسیار عزیز

دِلتَنگی هاکُردَن (deltangi hakordan): دلتنگی کردن

دِلخوشَک (delkhoshak): دلخوشی بی دوام

دِلَش (delash): داخلش

دِل بَتِرکِس (del baterkes): حسود

دِلَش، میونِش، نافِش (delash, miunesh, nāfesh): وسطش

دِلشورَه (delshurah): دلشوره

دَلقَک (dalghak): تقلید درآوردن

دِلکَش (delkash): جذاب

دِلَک (delak): دل کوچک

دِلگَرم بیئَن (delgarm bian): اطمینان داشتن

دَلِمَه (dalemah): لخته شدن خون یا شیر

دَلِمَه گِرِسَّن (dalemah geressan): لخته و منعقد شدن

دَلَه (dalah): شکمو

دِلَه (delah): داخل

دِلِه بِدائَن (dele bedāan): داخل گذاشتن

دَلِه چُش (daleh chosh): پر رو

دِلِه دِرگا هاکُردَن (dele dergā hākordan): وارد شدن و بیرون رفتن

دَلِه دُز (daleh doz): تخم مرغ دزد

دَلِه دُز (daleh doz): دزدی که به چیزهای پست و کم ارزش بسنده می کند.

دِلِه دِلِه (deleh deleh): میان میان

دِلِه دَوِستَن (deleh davestan): مغز دار شدن گردوی تازه

دِلَه دیرگا (dela dirgā): داخل و خارج

دِلَه دیرگا کُردَن (delah dirgā kordan): داخل و خارج کردن

دَلِه سَگ (dale sag): سگ لوس و بد عادت

دِلِه شیئَن (deleh shian): فرو رفتن

دِلِه کَتَن (deleh katan): حرف پراندن میان صحبت دیگران

دِلِه وَر (dele var): اندرون

دِلِه وَری (deleh vari):  اندرونی

دَلَه، دَل دَلی (dalah, dal dali): شکم پرست

دِلَه، لاق، لا (delah, lāgh, lā): درون

دِلَه، میون، ناف (delah, myun, nāf): وسط

دِلهُرَه، دِل شورَه (delhorah, del shurah): تشویش

دِلواز (delvāz): دلباز

دَلوچَه (daluchah): دولابچّه، ظرف، سطل آب کشی، گنجه و شکاف دیوار

دَلوچَه، دول (dalvchah, dul): دلو چاه، ظرف آب کشی

دِلوَر (delvar): دلبر

دِلی از عَزا دِرگا اوردَن (deli āz azā dergā urdan): کنایه از حسابی از خود پذیرایی کردن

دِلی پَلی (deli pali): وردل

دِلی سَر، اُشکُمی سَر (deli sar, oshkomi sar): روی شکم

دَلیر (dalir): دلیر

دَلیل بیاردَن (dalil biārdan): دلیل آوردن

دَلَیی (dalliy): سطل 10 کیلویی

دَم (dam): باد و مه به هم آمیخته

دَم (dam): بخار

دَم (dam): جلو

دَم (dam): لحظه

دَمِ بَخت (dame bakht): دختری که به سن ازدواج رسیده باشد

دَم بَخوردَن (dam bakhurdan): استراحت کردن

دَم بِدائَن (dam bedāan): به احشام استراحت دادن

دَم بِدائَن (dam bedāan): خوردن یک باره

دُم بَروی (dom barvi): دم بریده

دَم بَکِشیئَن (dam bakeshian): دم کشیدن

دَم بَکُردَن هِوا (dam bakordan hevā): گرفتن هوا

دَم بِه دَم (dam be dam): لحظه به لحظه

دَم بَیتَن (dam baytan): دم گرفتن هنگام نوحه سرایی

دَم بَیتَن (dam baytan): همخوانی

دَمِ داس (dame dās): پیدا

دَمِ دَس (dame das): دمِ دَست

دَم ریز (dam riz): پیوسته و پشت سر هم

دُم سیا (dom syā): نوعی برنج مرغوب

دَم کُردَن (dam kordan): دم کردن

دَم کَش، دَم کَش کُردَن (dam kash, dam kash   kordan): بلعیدن

دَم کَش کُردَن (dam kash kordan): بلعیدن

دَم کَش هاکُردَن (dam kash  hākordan): بلعیدن

دَمِ نَظَر (dame nazar): زیر نظر

دَم نَظَر بَیتَن (dam nazar baytan): زیر نظر داشتن

دَمِ نَظَر، تَحدِ نَظَر (dame nazar, tahde nazar): تحت نظر

دَم و دَسَّک (dam u dasask): تشکیلات

دَم و دود (dam o dud): کنایه از پخت و پز

دَم، پَلی (dam, pali): پیش

دَم، دَمِ دَس (dam, dame das): پیش و نزد

دَم، دَمِش (dam, damesh): جلوی چیزی یا جایی

دَم، دَمَه (dam, damah): باد و مه درهم آمیخته

دِوا گِرزَه (devā gerzah): مرگ موش

دماس (demās): بگیر، بچسب، چسبیده

دِماسّییَن (demāssiyan): چسبیدن، با دست گرفتن، بغل کردن

دِمال (demāl): پشت سر

دِمال تاجَک (demāl tājak): دنبال کسی رفتن به خصوص دنبال کردن مادر توسط فرزند

دِمال تاجَک (demāl tājak): دنباله رو

دِمال چِه بَیتَن (demāl che baytan): پیگیری کردن

دِمال کَت، دِمال بَمونِس (demāl kat, demāl bamunes): عقب مانده

دِمال کَتَن (demāl katan): عقب افتادن

دِمال کُردَن (demāl kordan): دنبال کردن

دِمال هاکُردَن (demāl hākordan): با تهدید کسی را دنبال کردن

دِمال هَم (demāl ham): متوالی

دِمال و جولو (demāl u julu): عقب و جلو

دِمال وَری (demāl vari): پشت سر

دِمال وَری بوردَن (demāl var burdan): عقبی رفتن

دِمال، دِمال دَر (demāl, demāl dar): پشت سر

دِمال، دِمالا (demāl, demālā): پشت سر

دِمال، دِمالَک (demāl, demālak): دنبال

دِمالایی (demālāyi): عقبی

دِمالَه (demālah): دنباله

دِمالِه دار (demāleh dār): دنباله دار

دِمالی، دِمالین، پَسین (demāli, demālin, pasin): عقبی

دُمب (domb): دم

دُمب گیر بِدائَن (domb gir bedāan): کنایه از خود را گرفتار ساختن

دُمبَک، دامبَک (dombak, dāmbak): تنبک

دُمبُل (dombol): دَمل

دُمبُل بَزوئَن (dombol bazuan): دمل درآوردن

دُمبَل، کورَک (dombal, kurak): دُمل

دُمبُلیچَه (dombolichah): برآمدگی انتهای دنبه گوسفند

دُمبَه (dombah): دنبه

دَمپُختَک (dampokhtak): دمی

دَمریز (damriz): پیوسته و پشت سرهم

دَمکُنَک (damkonak): دَمکُنی

دُمَک دُمَک بینگوئَن (domak domak binguan): کنایه از فضولی و دسیسه کردن

دَمِندَر، اَدَّم (damendar, addam): سرتاسر، همه، از دم

دَمَه (damah): لب تیز کارد

دَمَه (damah): مِه

دَمَه دار (damah dār): مه دار

دَمی (dami): پلویی که آب آن را صاف نکرده باشند

دَمیشتَن، بِریئَن (damishtan, berian): مدفوع کردن، بیشتر برای تمسخر و خنده و گاهی هم در عصبانیت گفته می شود

دُنبُلیچَه (donbolchah): دم کوتاه بز

دِنج، پِی دیم (denj, pey dm): جای خَلوَت

دِند (dend): استخوان پهلو

دَندَه (dandah): دنده

دَندَه دَندَه (dandah dandah): لبه ی تیز وسایلی شبیه ارّه

دَندون (dandun): دندان

دَندون بَزوئَن (dandun bazuan): از سرما لرزیدن

دَندون بِشمارَک (dandun beshmārak): مارمولک

دَندون بَکِشیئَن (dandun bakeshian): دندان کندن

دَندون تیج کُردَن (dandun tj kordan): دندان تیز کردن

دَندون تیج هاکُردَن (dandun tij hākordan): کنایه از این که سخت به چیزی طمع کردن

دَندون دَرد (dandun dard): دندان درد

دَندون دَندون (dandun dandun): دندان ها

دَندون قُروچَک (dandun ghoruchak): دندان به هم ساییدن، دندان قروچه

دَندون گِرد (dandun gerd): حریص

دَندون گیر (dandun gir): دندان گیر

دَندون گیر (dandun gir): جذّاب

دَندون گیر (dandun gir): جنس قابل توجّه

دَندون گیر هاکُردَن (dandun gir hākordan): علاقه برای دست یابی به کسی یا چیزی

دَندون گیر، بابِ دَندون (dandun gir, bābe dandun):  جذاب

دَندون لای جیگَر دَرِنگوئَن (dandun laye jigar darenguan): کنایه از صبر کردن

دَندونِ اویی سَر (dandun uyi sar): دندانِ لقِ لَق

دَندون گیر بَکُرد (dandun gir bakord): علاقه به به کسی داشتن

دَندونَه (dandunah): دندانه

دُنگ (dong): دانگ

دَنگ (dang): ساکت

دَنگ دَنگ (dang dang): ساکتِ ساکت

دَنگ دَنگ بَزوئَن (dang dang bazuan): ساکتِ ساکت بودن

دُنگی (dongi): سهمی

دِنِماسیئَن (denemāsian):  نچسبیئن

دِنِنگوئَن (denenguan): نگذاشتن

دِنِوِسائَن (denevesān): نبستن

دِنِوِیئَن (deneveian): نبودن

دِنیا (denyā): دنیا

دَنیائَن (danyāan): گذاشتن

دِنیا بَدی (denā badi): دنیا دیده

دِنیا بَدی، دِنیا بَگِرِس (denyā badi, denyā bageres): دنیا دیده

دَنیشدَن، دَنیشتَن (danishdan, danishtan): فروکش کردن زمین

دونَه :(duna) برنج

دِه کیلَه (deh kilah): نهری که از میان ده می گذرد

دِه گَلی (deh gali): داخل ده

دِه، آبادی (deh, ābādi): روستا

دُهال، داهال (dohāl, dāhāl): چوب دو شاخه برای قرار دادن زیر شاخه های درخت تا در اثر سنگینی میوه ها، شاخه نشکند.

دُهالَه (dohālah): دو شاخه

دِهقان، کِشاوَرز، رَعیَت (dehghān, keshāvarz, rayat): برزگر

دُهُل (dohol): دهل(ابزار موسیقی)

دُهُن (dohon): دهان

دُهُن اِلا (dohon elā): دهن باز

دُهُن بِه دُهُن بَویئَن (dohon be dohon bavian): دهن به دهن شدن

دُهُن بین (dohon bin): دهان بین، زود باور

دُهُن پُر کُن (dohon por kon): حرف های قلمبه سلمبه

دُهُن دار (dohon dār): نیک سخن

دُهُن دَرَه، دُهُن ویار (dohon dara, dohon viār): خمیازه

دُهُن سِرویس (dohon servis): دهان گا...

دُهُن لَق (dohon lagh): دهن لق

دُهُن هِدی گیتَن (dohon hedi gtan): دهان بستن

دُهُن هَم گیتَن (dohon ham gitan): سکوت کردن

دُهُن هَم نَییتَن (dohon ham nayitan):  سکوت نکردن

دُهُن واکُردَن (dohon vākordan): اعتراف کردن

دُهُن ویار (dohon viār): خمیازه

دُهُن ویار، ویاس بَکِشیئَن (dohon uyār, viyās bakeshian): خمیازه

دُهُن ویارَه (dohon viārah): خمیازه

دُهُن وین (dohon vin): زود باور

دُهُن وا بَمونِس (dohone vā  bamunes): شگفت زده

دُهُنَه (dohonah): پهنه ی ورودی دره

دُهُنَه (dohonah): دهنه

دَهَه (dahah): ده روزه

دِهی بِن (dehi ben): پایین ده

دِهی سَر (dehi sar): بالای ده

دَوِ (dave): بود

دو آتِشَه (do āteshah): کنایه از آدم متعصّب در اعتقاد

دوو اِنگِنی (du engeni): فتنه

دوو اِنگوئَن (du enguan): به دویدن واداشتن

دو بامبی (do bāmbi): دو مشتی

دوو بِدائَن (du bedā an): دواندن

دو بَرابَر (do barābar): مضاعف

دوو بَزوئَن (du bazuan): دویدن

دو بِه دو (do be do): دو تا دو تا، دو نفری

دو به هم بَزوئَن (do be ham bazoan): فتنه انگیختن

دو به هَم زَن (do be hamzan): فتنه انگیز

دو پُشتَه (do poshtah): دو ردیف

دو پُشتَه، دو کَپَلی (do poshtah, do kapali): دو ترک

دو پَند (do pand): دو بخش از زمین

دو پوسَّه (do pussah): شخص دو رو و منافق

دو پووسِّگی (du pussegi): نفاق

دو تا دو تا (do tā do tā): جفت جفت

دو تاش (do tāsh): هر دو

دو تایی (do tāyi): دو نفری

دو تایی (du tā): زوج

دو جورَه (do jurah): دو نوعی، دو گونه

دو چَندون (do chandun): دو برابر

دو دَرزَه (do darzah): نوعی از دوخت

دو دِلَه (do delah): دو دل

دو دَمَه (do damah): دو لبه

دوو دوو بَزوئَن (du du bazuan): دو دو زدن چشم

دو را، دورا (do rā, dorā): دو مرتبه

دو راهَه (do rāhah): دوراهه

دو رَگَه (do ragah): آدمی که دو نژاد دارد

دو رَگَه (do ragah): صدای گرفته

دو رَنگی (do rangi): دو رویی

دو رو (do ru): منافق

دو سَر (do sar): دو جانبه

دو سَر بار هاکُردَن (do sar bār hākordan): بار کشیدن از چهارپایان هم در رفتن و هم در برگشتن

دو سَر کَلَند (do sar kaland): کلنگ دو سر

دو سَرَه (do sarah): دو جانبه

دو شاخَه (doshākhah): چوب دارای دو شاخه

دو ضَرب (do zarb): دو برابر، یک دفعه

دو ضَربَه (do zarbah): دو برابر، یک دفعگی

دو گَل (do gal): دو طرف

دو گُلی (do goli): دو قلو

دو لاپ (do lāp): دو نصف

دو لاهَه (do lāhah): دو شاخه ی چوبی

دو لَبَه (do labah): دو لبه

دو ماهِ آزِگار (do māhe āzegār): دو سال تمام

دو ماه تَخت (do māh takht): دو ماه تمام

دو میشت، یِه قودَه (do misht, ye ghudah): دو مشت

دُو وَر (do var): پشت و رو

دو وَر (du var): دو طرف

دِوا (devā): دارو، سم

دِوا (devā): مشروب

دِوا بَزوئَن (devā bazuan): مالیدن دارو بر زخم، سم پاشی کردن

دَوا بَکُردَن (davā bakordan): دعوا کردن

دِوا دَرمون (devā darmun): معالجه

دَوا، مُرافَه (davā, morāfah): دعوا

دَوات (davāt): جای مرکّب

دوآج ( duāj): لحاف، روانداز

دوآج دوجی (duāj duji): لحاف دوزی

دوآج، دوآژ (duāj, duāzh): روانداز برای خوابیدن

دُوارَه (dovārah): دوباره

دَواش (davāsh): بمان

دَوایی، گَلِنگِنی (davāyi, galengeni): آدم شرور

دوبارِه کاری (dobāre kāri): تکرار

دوچ پِلَک (duch pelak): پل چوبی روی نهرهای کوچک

دَوَد (davad): دعوت

دود بَزوئَن (dud bazuan): دود زدن

دود بَوِه (dud baveh): تحریک شده

دود بَیتَن (dud baytan): دود گرفتن

دود کُردَن (dud kordan): تحریک کردن

دود هاکُردَن، تیر هاکُردَن (dud hākordan, tir hākordan): تحریک کردن

دود و دَم بِه پا هاکُردَن (dud u dam beh pā  hākordan): کنایه از پخت و پز راه انداختن

دودِمون (dudemun): دودمان

دودَه (dudah): دوده

دودَه، دُیَه (dudah, doyah): دود سیاه چسبیده به سقف

دودی (dudi): به رنگ دود

دودی (dudi): معتاد به مواد افیونی

دور اَ چُشم، پِنهون، نوهون (dur a choshm, penhun, nuhun): پنهان

دور بَریتَن (dur baritan): دور ریختن

دور بَزوئَن (dur bazuan): دور زدن

دور بَگِرِستَن (dur bagerestan): دور زدن، فدایی شدن

دور بَویئَن (dur bavian): دور شدن

دور بَویئَن (dur bavyian): گرد شدن

دور بَیتَن (dur baytan): دور برداشتن

دور بینی (dur bini): دور اندیشی

دور خیز کُردَن (dur khiz kordan): خیز گرفتن

دور دَس، دور دَسا، دور دورا (dur das, dur dasā, dur durā): جای دور

دور دَسّا (dur dassā): جای دور

دور دورو، دورو دورو (dur duru, duru  duru): به دروغ

دور نِما (dur nemā): دور نما

دور هاکُردَن (dur hākordan): دور کردن، محاصره کردن

دور و دِراز (dur u derāz): طولانی

دور و وَر (dur u var): پیرامون

دُوَر، کین گَلی (dovar, kin gali): ناحیه ی نشیمنگاه

دورنِما (durnemā): چشم انداز

دورَه (durah): دوره، زمانه، پیرامون

دوره کُردَن (durah kordan): دوره کردن، تکرار درس

دوره گَرد (dureh gard): دوره گرد، کولی

دورِه گَرد (dureh gard): آن که اجناسش را این طرف و آن طرف به فروش می رساند

دورَه، تامونَک (durah, tāmunak): زمانه

دورو (duru): دروغ

دورو بوتَن (duru butan): دروغ گفتن

دورو بَوِه (duru baveh): محصول برداشت شده

دورو دورو (duru duru): به دروغ

دوروجِن، چاخان، فیسِن (durujen, chākhān, fisen): دروغگو

دوروش (durush): درفش

دورون (durun): روستای دورود

دورون بِدائَن (durun bedāan): مانور دادن

دُروین (dorvin): دوربین

دورویِه شاخ دار (duruye shākh dār): دروغ باور نکردنی

دوری (duri): بشقاب

دوری کُردَن (duri kordan): دوری کردن

دوری هاکُردَن (duri hākordan): کناره گرفتن

دوزَندَه (duzandah): خیّاط

دَوِس (daves): ببند

دَوِس (daves): بسته

دَوِس (daves): جادو شده

دوس (dus): دوست

دَوِس بَویئَن (daves bavian): بند آمدن

دَوِسّائَن (davessāan): بستن

دَوِستَن (davestan): بستن

دوسّونِ (dusun):  دوستان

دوسّی (dussi): علاقه و محبّت

دوش (dush): کِتف

دوش بَیتَن (dush baytan): به دوش گرفتن

دوش کِش (dush kesh): شاه تیر

دوش کُلوار (dush kolvār): حمل بار با دوش

دوش کِش، کِش (dush kesh, kesh): تیر کلفتی که در سقف خانه زیر تیرهای دیگر می انداختند

دوش گیتَن (dush gitan): به دوش گرفتن

دوش و بال (dush u bāl): دست و نشانه

دوشا (dushā): گاو یا گوسفند شیر ده

دوشَک (dushak): تشک

دوشمبَه (doshambah): دوشنبه

دوک، چَل (duk, chal): سیخ چوبی نخ ریسی

دوکون (dukun): دکان

دوکون داری (dukun dāri): چرب زبانی

دوکون دار (dukun dār): مغازه دار

دوکون وا کُردَن (dukun vā kordan): کنایه از تصمیم برای اغفال و فریب دیگران

دوکونِه تَختِه کُردَن (dukune takhteh kordan): دکان را بستن

دول جَنگی، دول وازیئَک (dul jangi, dul vāziak): لواط بچّه گانه

دول، اَنگَل، شَنگَل، دولَک، آجیه، دودول (dul, shangal,   shangal, dulak, ājih, dudul): عضو نرینه ی پسر بچّه ها

دولّا بَویئَن، قُز بَویئَن (dollā bavian, ghoz bavian): خَم شدن

دولّا دولّا (dollā dollā): به طور خمیده

دولّا و راس بَویئَن (dulā u rās bavian): کنایه از چاپلوسی

دولّا و راس بَویئَن، دِسمالَک بَزوئَن، موس موس هاکُردَن (dollā u rās bavian, desmālak bazuan, mus mus hākordan): پاچه خواری (پاچه مالی)

دولّا، تا، قُز (dollā, tā, ghoz): قوز

دَووم (davum): دوام

دَووم بیاردَن (davum biārdan): دوام آوردن

دون (dun): دانه، پلوی کم آب با دانه های نرم نشده

دون (dun): دانه پرندگان

دون بَویئَن (dun bavian): کامل پخته نشدن برنج

دون دون (dun dun): دانه دانه

دون دون هاکُردَن (dun dun hākordan): حبه حبه کردن دانه های انار یا انگور

دون دونَه (dun dunah): یکی یکی

دون (dun): برنج

دونا (dunā): دانا

دَوِندِگی (davendegi): دوندگی

دَوِندِگی (davendegi): سعی و فعّالیّت

دَوِندِگی (davendegi): هر سویی دویدن برای امرار معاش و انجام یافتن کاری

دونِسَّن، آگاه بیئَن، خَوَر داشتَن (dunessan, āgāh bian, khavar dāshtan): دانستن

دونَک (dunak): با فاصله کاشتن

دونَک بِکاشتَن (dunak bekāshtan): با فاصله کاشتن

دَوَنگ (davang): فرد پفیوز و بی عار

دَوَنگ، بی عار (davang, biār): بی غیرت

دونگاه (dungāh): محل دوشیدن شیر گوسفند در کوه

دونَه (dunah): دانه، تخم گیاهان، عدد

دونَه (dunah): برنج

دونَه دونَه (dunah dunah): دانه دانه

دَوِه (daveh): بود

دوو (du): تسلّط

دوو (du): دوغ

دوو اِنگوئَن (du enguan): دواندن

دوو بِدائَن (du bedāan): دواندن

دوو بَزوئَن (du bazuan): دویدن

دوو بَویئَن (du baviyan): حریف شدن

دوو بیئَن (du bian): مسلّط و تسلّط بر کسی داشتن

دوو داشدَن (du dāshdan): تسلّط داشتن

دوور(dur in nubt  en dur):  نوبت

دوور (dur): دور

دوور بَزوئَن (dur bazuan): دور زدن

دوور بَگِرِسَّن (dur bageressan): فدایی شدن

دوور بَویئَن (dur bavian): دور شدن

دوور تا دوور (dur tā dur): دور تا دور

دوور خود چَرخ بَخوردَن (dur khod charkh bakhurdan): دور خود چرخیدن

دوور خیز کُردَن (dur khiz kordan): دور خیز برداشتن

دوور کُردَن (dur kordan): اطراف کسی یا چیزی را احاطه کردن

دوور هاکُردَن (dur hākordan): بر سر کسی ریختن

دوور هیتَن (dur hitan): دور برداشتن

دوور و بَر، پَلی، گِرداگِرد (dur u bar, pali, gerdāgerd): دور تا دور

دوورَه (durah): اطراف چیزی

دوورَه (durah): دوره

دوورِه گَرد (dureh gard): دوره گرد

دوورَه، دُروون، آزِگا (durah, dorun, āzegā): روزگار

دووری (duri): بشقاب بزرگ

دووری بَزوئَن (duri bazuan): گشتی زدن

دوولَت (dulat): دولت

دَووم بیاردَن (davum biārdan): مقاومت کردن

دوویَک (duyak): نوعی گندم پست و نامرغوب

دَویئَن (davian): بودن

دویَه (duah): سیاهی ناشی از دود

دوییَت (doyiat): دوگانه

دی (di): دود

دی (di): هَم

دی بَزَه (di bazah): دود زده

دیار (diār): پیدا

دیار (diār): سرزمین

دیار (diār): قیافه و شکل

دیآر اِنگوئَن (diār enguan): نشان دادن

دیار دِه (diār deh): نگهبان

دیار دِهی (diār dehi): پرستاری

دیار دِهی هاکُردَن (diār dehi hākordan): پاییدَن

دیار، وِلایَت (diār, velāyat): سرزمین

دیاری (diāri): فضایی که در دید قرار دارد.

دیب (dib): دیو

دیب بَزَه (dib bazah): از دیو آسیب دیده (نوعی ترس واهی)

دَیتَن (daytan): پر کردن زیادی و با فشار چیزی در کیسه

دَیتَن، وارِش (daytan, vāresh): شروع بارندگی

دید بَزوئَن (did bazuan): تخمین زدن چیزی مانند مقدار میوه یک باغ، برآورد کردن

دید کُردَن (did kordan): تخمین زدن

دید و وازدید (did u vāzdid): دید و بازدید

دیدَه (didah): چشم

دیر (dir): دور، طولانی

دیر بَویئَن (dir bavian): دیر شدن، طولانی شدن

دیر پَزا (dir pazā): دیر پز

دیر جا (dir jā): جای دور

دیر دَس (dir das): دور دست

دیر دیرا (dir dirā): دور دست ها

دیر دیرا (dir dirā): قدیما

دیر رَس (dir ras): میوه ای که دیر می رسد

دیر زَمون (dir zamun): قدیم

دیرِ شِر (dire sher): فاصله دور

دیرِ شِیر (dire sheyr): دور دست

دیر هاکُردَن (dir hākordan): دیر کردن

دیر هِنگوم (dir hengum): دیر وقت

دیر وَخت (dir vakht): دیر هنگام

دیر وَخت (dir vakht): هنگام غروب

دیرگا (dirgā): بیرون از خانه

دیرگا بیموئَن (dirgā bimuan): بیرون آمدن

دیرگا کُردَن (dirgā kordan): بیرون کردن

دیرَه (dirah): دور است

دیزی یَک (diziyak): دیزی کوچک

دیس (dis): نوک خوشه های تیز گندم

دِسپوتَن، دَزوئَن (desputan, dazuan): فشار دادن

دیفارَه (dfārah): دیواره

دیفال (difāl): دیوار

دیوال (divāl): دیوار

دَیقَه دَیقَه، دَقَّه بِه دَقَّه (daygha daygha, daghghah be daghgha): دقیقه دقیقه

دُیَک (doyak): گندم نامرغوب

دیگِنَک، دیروزی (digenak, diruz): روز قبل

دیگِنَکی شو (digenaki shu): دیشب

دِیلَم (deylam): میله ی آهنی برای جابجایی اجسام سنگین

دیم (dim): صورت، طرف، سمت

دیم بِدائَن (dim bedāan): برگرداندن ظرفی روی زمین به طوری که محتویات آن بریزد.

دیم بِدائَن، لی بِدائَن (dim bedāan, li bedāan): واژگون کردن

دیم کَتَن (dim katan): افتادن

دیم نَشورد (dim nashurd): فرد صورت نشسته

دیم و دیار (dim u diār): سر و شکل

دیم و دیار، ریخت (dim u diār, rikht): سر و صورت

دیم، دیم و دیار، قیافَه (dim, dim u diār, ghiāfa): چهره

دیم، دیمَه (dim, dimah): سمت

دیم، دیمَه، هِواری، وَر (dim, dimah, hevāri, var): طرف

دیم، رو (dim, ru): سیما

دیمارو (dimāru): دمرو، سروته، پشت و رو

دیمارو بَفِتَن (dimāru bafetan): روی شکم خوابیدن

دیمَه (dimah): جایگاه همیشگی

دِیمَه (deymah): دیمی

دیمَه، سی، گَل، سَمت، وَر، دیم، هِدار، دیمَه (dimah, si, gal, samt, var, dim, hedār, dimah): جهت، سمت

دِیمی (deymi): خودرو

دُیُمی (doyomi): دومی

دُیُمی چین (doyomi chin): برداشت دومین محصول همانند یونجه

دیمی چین و چوروک (dimi chin u churuk): چروک صورت

دِیمی، دِیم کاری (deymi, deym kāri): کشت بارانی

دِین، بِدِهی (den, bedehi): بدهکاری

دیَه (diah): دیه

دُیَه (doyah): سیاهی که از دود بر جا بماند

دیَه، دیئَر (diah): دیگر، دوباره

دیو بَزَه (div bazah): آسیب دیده

دیوار چینی، دَچیئَن (divār chini, dachian): چیدَن دیوار

دیّوث (dayyus): به مردی گفته می‌شود که همسرش زنای محصنه کند و او در این باره غیرت و حسادتی نداشته باشد. دیوث همچنین به معنی کسی که زن خود را برای رابطه جنسی به دیگران دهد.

دیوون، نِوِشتَه (divun, neveshtah): کتاب

دیوونتِ خُدا بَکُنِه (divunte khodā bakoneh): دشنامی به معنای این که خدا ثروت و دارایی ات را بگیرد.

دیوون بَکُرد (divun bakord): نفرینی به معنای آنکه خداوند حکومت و دولتت را بر اندازد.

دیوونَه (divunah): دیوانه

دیوونَه (dunah): شیفته

دُیی (doyi): دایی

دَییتَن (dayitan): باریدن

دیئَر، دیئَه (diar, diah): دیگر، دوباره

دییَرون (diyarun): دیگران

دییَه (diyah): جریمه ی شرعی

حرف (ذ)

ذاتِ الجَم (zāteljam): آپاندیس

ذاتِ خُراب (zāte khorāb): پست فطرتی، لئیم

ذات، خَمیرَه، طینَت (zāt, khamirah, tinat): سرشت

ذَخیرَه (zakhirah): ذخیره

ذَخیرَه کُردَن (zakhirah kordan): ذخیره کردن

ذَرع (ذَر) کُردَن (zare kordan): اندازه گرفتن طول چیزی

ذَرَّه (zarrah): ذره

ذُق ذُق هاکُردَن (zogh zogh hākordan): سوزش و تیر کشیدن زخم

ذِکّی، زِرَنگی، رِندی: ((zekki, zerangi, rendi) رندی

ذِلَّه (zellah): عاجز، به ستوه، خسته

ذِلِّه بَویئَن (zelleh bavian): عاجز شدن

ذِلِّه کُردَن (zelleh kordan): عاجز کردن

ذلیل، پَست (zalil, past): زبون

ذَلیلی، رَذل (zalili, razl): خِفَّت

ذووق (zugh): ذوق

ذووق (zugh): قریحه و استعداد

ذووق بَزَه (zugh bazah): ذوق زده

ذووق بَزِه بِیَن (zugh bazeh beyan): ذوق زده شدن

ذووق بَکُردَن (zugh bakordan): ذوق کردن

ذووق بَوِه (zugh bave):  ذوق زده

ذووق زَدَه (zugh zadah): ذوق زده

حرف (ر)

رَ:(rā) را

را (rā): دم، لحظه، پی در پی

را، کِش، وار:(rā) دفعه

راپُرت بِدائَن (rāport bedāan): لاپرت دادن

راپورت (rāpurt): خبر محرمانه

راحد (rāhd): راحت

راحدِ راحد (rāhde rāhd): راحتِ راحت

راحِلَه (rāhelah): راحله

راز (rāz): سِر

راز داری (rāz dār): سِر نگهداری

رازداری، پَردِه داری (rāzdār, pardeh dār): حفظ آبرو

راس (rās): دقیق

راس (rās): سخن درست و مطابق با واقع

راس (rās): سر ساعت

راس (rās): مستقیم

راس بَویئَن (rās bavian): راست شدن

راسِ حُسِینی (rāse hoseni): حقیقتاً

راس دیرگاموئَن (rās dirgāmuan): جور شدن امور

راس راسکی (rās rāsaki): واقعاً، حقیقتاً

راس راسی (rās rāsi): واقعاً، حقیقتاً

راس گو (rās gu): راستگو

راس و ریس کُردَن (rās u ris kordan): ترتیب کاری را دادن

راسَر (rāsar): سر راه

راسِّش (rāssesh): واقعیتش، حقیقتش

راسَکیَه (rāssakiah): درست است

راسَّه (rāssah): حدود

راسَّه (rāssah): خط الراس

راسَّه (rāssah): درست است

راسِّه (rāssah): راست است

راسَّه (rāssah): ردیف

راسَّه؟ (rāssah?): حقیقت دارد؟

راسّی (rāssi): درستی

راضی بَویئَن (rāzi bavian): رضایت دادن

راضی بیئَن (rāzi bian): خوشنود

راضی کُردَن (rāzi kordan): راضی کردن

راضیَه (rāziah): راضیه

راغِبَه، مایِلَه، وِینِش (rāghebah, māyela, venesh): تمایل دارد

راغِن (rāghen): روغن

راغِن بَزوئَن (rāghen bazuan): روغن زدن

راغِن بِمالیئَن (rāghen bemālian): روغن مالیدن

راغِن چِراغ (rāghen cherāgh): روغن چراغ

راغِن حِیوونی (rāghen heyvuni): روغن حیوانی

راغِنِ خالیَه (rāghene khāliah): شخص با مزّه ای است

راغِن داغ (rāghen dāgh): روغن داغ

راغِن دُمبَه (rāghen dombah): روغن دنبه

راغِن کَرچَک (rāghen karchak): روغن کرچک

راغِن نِواتی (rāghen nevāti): روغن نباتی

راغِن وازِلیک (rāghen vāzelik): روغن وازلین

راغِنی (rāgheni): روغنی

رام بَویئَن (rām bavian): رام شدن

رام کُردَن (rām kordan): رام کردن

رام، اَهل (rām, ahl): مطیع

راه (rāh): راه، گذرگاه

راه (را) بِدائَن (rāh bedāan): راه دادن

راه اِنگوئَن (rāh enguan): برپا کردن

راه اِنگوئَن (rāh enguan): راه انداختن

راه او (rāh u): آبراهه

راه بَزوئَن (rāh bazuan): راه زدن

راه بَلَد (rāh balad): راهنما

راه بِه راه (rāh be rāh): دم به دم

راه بوردَن (rāh burdan): راه رفتن

راه بَیتَن (rāh baytan): تحت فشار قرار دادن

راه بَیتَن (rāh baytan): راه گرفتن

راه بیموئَن (rāh bimuan): راه آمدن

راه بیموئَن (rāh bimuan): راه آمدن، توافق کردن

راه بیموئَن (rāh bimuan): مدارا و سازش کردن، راه آمدن

راه بینگوئَن (rāh binguan): راه انداختن

راه پِیدا کُردَن (rāh peydā kordan): راه یافتن

راه دِلَه (rāh delah): تو راه

راه راه (rāh rāh): راه راه

راه راه، راه راهی (rāh rāh, rāh rāhi): خط دار

راه سَر (rāh sar): سر راه

راه سَری (rāh sari): سر راهی

راه کَتَن (rāh katan): راه افتادن

راه کُنار (rāhkonār): کنار راه

راهِ مَکَه (rāhe makah): کهکشان

راه نیموئَن (rāh nimuan): نپذیرفتن، راه نیامدن

راه هِدائَن، بِخاُسَّن (rāh hedāan, bekhosasn):  راه دادن

راه و چاه نوشون بِدائَن (rāh u chāh nushun bedāan): راهنمایی کردن

راه و روز (rāh u ruz): شرایط جاده و آب و هوا

راهنِما (rāhnemā): راهنما

راهنِمایی (rāhnemāyi):  راهنمایی

راها (rāhā): رها

راها بَویئَن (rāhā bavian): رها شدن

راها کُردَن (rāhā kordan): رها کردن

راهایی (rāhāyi): رهایی

راهرَون (rāhravun): نثار

راهرَوونِ اَموات (rāhravune amvāt): نثار ارواح مردگان

راهنِما (rāhnemā): راهنما

راهون آکُردَن (rāhun ākordan): راهی کردن

راهی (rāhi): روان

راهی (رایی) (rāhi): هر بار

راهی بَویئَن (rāhi bavian): روانه شدن

راهی بِیَن (rāhi biyan): عازم بودن

راهی دِلَه، راه دِلَه (rāhi dela, rāh dela): توی راه

راهی سَر (rāhi sar): سر راه

راهی لُو (rāhi lov): کنار راه

راهی (rāhi): عازم

رای (ray): نظر

رَب، خِدا (rab, khedā): پروردگار

رُبا (robā): روباه

رَبط هِدائَن (rabt hedāan): ربط دادن

رَت (rat): نشانه، رد پا

رِت (ret): بزرگ

رِت (ret): خرده صخره

رِت (ret): سنگ های بزرگ روی قله ی کوه

رَت کُردَن (rat kordan): رد کردن

رَتخ و فَتخ (ratkh o fatkh): جمع و جور

رَتخ و فَتخ کُردَن (ratkh u fatkh kordan): جمع و جور کردن کارها

رَتخ و فَتخ کُردَن (ratkh u fatkh kordan): حل کردن

رَج (raj): رد پا، نشانه، رده، ردیف، مرتب

رَج بَزوئَن (raj bazuan): نشانه کردن

رَج به رَج (raj be raj): ردیف ردیف، لایه لایه

رَج بَویئَن (raj bavian): جور شدن

رَج بَویئَن (raj bavyan): یک راست شدن

رَج بیئَن (raj bian): ردیف بودن

رَج رَج، پُشتِه پُشتَه (raj raj, poshteh poshtah):  صف صف

رَج رَج، قُطار قُطار (raj raj, ghotār ghotār): ردیف ردیف

رَج، خَد خَد، قُطار (raj, khad khad, ghotār):  ردیف

رَجدار کِر (rajdār ker): نام محلی درغرب میگون

رَجَز بَخونِسَّن (rajaz bakhunessan): تهدید

رَجَه (rajah): مرتّب است

رَجَه، رَج (rajah, raj): لایه، رد پا

رَجون (rajun): فراهم

رَجون رَجون (rajun rajun): آماده، با افاده

رَجون رَجون راه بوردَن (rajun rajun rāh burdan): راه رفتن با افاده

رَجون رَجونَه (rajun rajunah): آماده است

رَحل (rahl): دو تخته ی چوب متداخل که کتاب یا قرآنی را روی آن باز می کنند

رَحم (rahm): شفقت و دل سوزی

رَحم کُردَن (rahm kordan): رحم کردن

رَحمون (rahmun): بخشنده

رَحمین (rahmin): رقیق القلب

رُخ (rokh): چهره

رَختِ خوو (rakhte khu): رختخواب

رَختِ شو (rakhte shu): جامه شب

رَخت (rakht): لباس

رَخت، جومَه، ‌تَنجُن، تَن پوش (rakht, jumah, tanjon,  tan push): لباس

رَخد (rakhd): رخت

رِخشَن (rekhshan): فریب

رِخشَن کُنَک (rekhshan konak): اسباب بازی

رِخشَن هاکُردَن (rekhshan hākordan): گول زدن

رَخشور خُنَه (rakhshur khonah): رختشوی خانه

رَخکَن (rakhkan): محل لباس کندن در حمّام

رِخنَه (rekhnah): رخنه

رِخنَه (rekhnah): سوراخ

رُخُنَه (rokhonah): رودخانه

رُخُنِه پِی (rokhoneh pey): در امتداد رودخانه

رُخُنِه پیش، رُخُنِه گَل (rokhone pish, rokhone gal): کنار رودخانه

رِخنَه کُردَن (rekhnah kordan): راه یافتن

رِخنِه کُردَن (rekhne kordan): رخنه کردن

رِخنَه، شِکاف (rekhnah, shekāf): درز

رَخیف (rakhif): رفیق

رَخیفون (rakhifun): رفیق ها

رَد بِدائَن (rad bedāan): جا خالی دادن

رَد بِدائَن (rad bedāan): طفره رفتن

رَد بَویئَن (rad bavyan): گذر کردن

رَد بَویئَن، روفوزِه بَویئَن (rad bavian, rufuzeh bavian): مردود شدن

رَد بَیتَن (rad baytan): اثر کسی را تعقیب کردن

رَد خور (rad khor): استثنا

رَد خور نِدارنَه (rad khor nedārnah): استثنا ندارد

رَد کُردَن (rad kordan): رد کردن، عبور دادن

رَدِ کَسی رِ بَزوئَن (rade kasi re bazuan): رد کسی را گرفتن

رَدّ و بَدَل، بِدِه بِستون (radd u badal, bede  bestun):  معاوضه

رَد و پَت (rad u pat): ردّ و بدل

رَد و پَت کُردَن (rad u pat kordan): ردّ و بدل کردن

رَد و پَت هاکُردَن (rad u pat hākordan): رد و بدل کردن

رَد و پَد (rad u pad): رد و بدل

رَد و پِی (rad u pey): نشانه و اثر

رَد بِدائَن (rad bedāan): رد دادن

رَدَه (radah): راسته

رَدَه (radah): رده، رتبه

رُز (roz): روز

رُزِگار (rozegār): روزگار

رَزَه (razah): رزه، زلفین درب، حلقه ای بر در که در سوراخ چفت در جای می گیرد. (دَرِ چُفت چُفتِ رَزَه / نومزِه وازی دارنِه مِزَه)

رُزی (rozi): روزی

رُس (ros): رمق

رِسا (resā): رسا

رَسم (rasm): آیین

رَسم بَویئَن (rasm bavian): معمول و متداول شدن

رَسم کُردَن (rasm kordan): رسم کردن

رَسم هاکُردَن (rasm hākordan): رسم کردن

رَسم و روسوم (rasm u rusum): شیوه

رَسِن، باربَن (rasen, bārban): ریسمان

رِسوا، رِسبا (resvā, resbā): رسوا

رِسوایی (resvāyi): رسوایی

رِسوایی، خیطی (resvāyi, khiti): سوتی

رَسید (rasid): رسید، فاکتور

رَسید (rasid): قبض

رَسید، سیاهَه (rasid, siāhah): فاکتور

رَسیدِگی (rasidegi): رسیدگی

رشتَه (reshtah): رشته

رِشخَن (reshkhan): گول

رِشخَن کُردَن (reshkhan kordan): با لطف و تدبیر کودک را مطیع کردن

رِشخَن کُنَک (reshkhan konak): ظاهر فریب

رِشخَن هاکُردَن (reshkhan hākordan): فریب دادن

رِشخَن هاکُردَن، کُلا دَرِنگوئَن، قاب بَدُزّیئَن (reshkhan hākordan, kolā darenguan, ghāb badozzian): کلاه بر سر کسی گذاشتن

رِشخَن، شیلِه پیلَه (reshkhan, shile pilah):  حقّه

رُشخَند (roshkhand): ریشخند

رُشد هاکُردَن (roshd hākordan): ترقی

رِشگ ( reshg): تخم شپش

رِشگِن (reshgen): فرد دارای رشگ (تخم شپش در تن)

رَشَه (rashah): رعشه

رُشوَه (roshvah): رشوه

رُشوَه، دَسی (roshvah, dasi): رشوه

رَشید، رَعنا، خوش تَرکیب (rashid, ranā, khosh tarkib): شخصی که دارای قد و قامت و اندام مناسب می باشد

رَصَد (rasad): تقسیم سهم

رَصَد هاکُردَن (rasad hākordan): سهم هر کس را دادن

رِضا (rezā): راضی

رِضا بیئَن (rezā bian): راضی بودن

رِضا هاکُردَن (rezā hākordan): راضی کردن

رِضایَد (rezāyad): رضایت

رِضایَد نومَه (rezāyad numah): رضایت نامه

رَعیَت (rayat): برزگر، دهقان، کشاورز

رَعیَت (rayat): مردم فرمانبردار و مطیع

رَعیَتی (rayati): نوعی قرار کشت با صاحب مزرعه که چهار یک محصول از رعیت باشد

رِغوَد (reghvad): رغبت

رِفاقَد (refāghad): رفاقت

رُفت و رو هاکُردَن (roft u ru hākordan): جارو کردن

رُفت و رو(roft u ru):  پاک و تمیز کردن

رَفدَه رَفدَه (rafdah rafdah): رفته رفته

رَفط (raft): ربط

رَفع و روجو (raf u ruju): جمع و جور کردن

رُفو کُردَن (rofu kordan): رفو کردن

رَفیقَه (rafighah): یار

رِق (regh): ریق، مدفوع اسهالی

رِق بَزوئَن (regh bazuan): ریق زدن

رِق کَتَن (regh katan): اسهال گرفتن، میوه ای که زیاده از حد رسیده یا در اثر گندیدگی شل و له شده باشد.

رَقّاص (raghghās): رقص کننده

رَقّاصَک (raghghāsak): چرخی که عقربه ی ساعت را به نظم بگرداند

رَقّاصَک (raghghāsak): رقّاص کوچک

رَقّاصَه (raghghāsah): رقّاصه

رَقّاصی (raghghāsi): رقص

رَقّاصی هاکُردَن (raghghāsi hākordan): رقص کردن

رَقصون (raghsun): رقص کنان

رِقماسیَه (reghmāsiah): ریقو است

رِقماسّیئَه (reghmāssiah): بچّه بسیار لاغر و نحیف، ریقو، کنایه از فرد ناتوان و تنبل

رُقَیَّه (roghayyah): رقیه

رُک و راس، رُک (rok u rās, rok): بی پرده

رَگ (rag): تعصّب، رگ

رِگ (reg): عادت ماهانه ی زنان

رَگ بَزوئَن (rag bazuan): رگ زدن

رَگ بَکُردَن (rag bakordan): تحریک جداگانه ی اعضای درگیر در عمل جنسی

رَگ بَکُردَن (rag bakordan): تحریک شدن پستان گاو و شدّت یافتن میزان شیر آن

رَگ بِه رَگ بَویئَن (rag be rag bavian): از جا در رفتن استخوان دست و پا، رگ به رگ شدن

رَگِ خو، چَم (rage khu, cham): نقطه ی ضعف

رَگ دار بیئَن، رَگ داشتَن (rag dār bian, rag dāshtan): غیرت داشتن

رَگ رَگی دیم خوردَن (rag ragi dim khurdan): کنایه از عمل جنسی

رَگ و پِی (rag u pi): ماهیچه

رَگ و ریشَه (rag u rishah): کنایه از خانواده و بستگان و نژاد و نسل

رَگ و ریشَه (rag u rishah): پی و بن

رَگ، تَعَصُّب (rag, taassob):  غیرت

رَگ، رَگَه (rag, ragah): صخره ی ردیفی در کوه

رَگبار (ragbār): باران شدید ولی کم دوام

رَگِبار (ragebār): رگبار

رَگَه (ragah): رگه، لایه

رَگوار (raguār): رگبار

رَم (ram): پیچ جاده

رَم (ram): ترس و وحشت که بیشتر برای حیوانات بکار برده می شود.

رَم بِدائَن (ram bedāan): رم دادن، ترس دادن

رَم بَکُردَن (ram bakordan): رم کردن، وحشت کردن

رَمِضون (ramezun): رمضان

رَمَق، نا (ramagh, nā): توان

رَمَه (ramah): رمه

رُناس (ronās): رنگ گیاه سرخ

رَنج بَکِشیئَن (ranj bakeshian): رنج کشیدن

رَنج و وارِگی (ranj u vāregi): بیماری

رَنجور (ranjur): بیمار

رِند (rend): آدمی که به فکر بهره برداری از سایرین است

رِند بِیَن (rend beyan): دست بگیر داشتن

رَندَه (randah): رنده

رَندِه کُردَن (randeh kordan): رنده کردن

رِنگ (reng): نوعی آهنگ نشاط انگیز ضربی

رَنگ آکُردَن (rang ākordan): گول زدن

رَنگ بار (rang bār): فریب کار

رَنگ بَزوئَن (rang bazuan): رنگ زدن

رَنگ به رَنگ بَویئَن (rang be rang bavian): رنگ به رنگ شدن

رَنگ بَویئَن (rang bavian): رنگ شدن، کنایه از گول خوردن

رَنگ بَیتَن (rang baytan): رنگ گرفتن، به رنگ آمدن میوه، میوه نزدیک به رسیدن

رَنگِ رَز (range raz): رنگرز

رَنگ کَتَن میوَه (rang katan mivah): به رنگ افتادن میوه

رَنگ کُردَن (rang kordan): رنگ کردن، کنایه از گول زدن

رَنگ هاکُردَن (rang hākordan): فریب دادن

رَنگ هِدائَن (rang hedāan): رنگ دادن

رَنگ و رو (rang u ru): سیما و چهره

رَنگ و رو بوردَن (rang u ru burdan): رنگ پریدن، کنایه از ترسیدن

رَنگ و رو داشتَن (rang u ru dāshtan): قیافه و شکل خوبی داشتن

رَنگ و وارَنگ (rang u vārang): رنگارنگ

رَنگین کَمون (rangin kamun): رنگین کمان

رَه (rāh): تصمیم، راه

رَه (rah): عشق

رَه (rah): عقیده

رَه (rah): علاقه

رَه (rah): نظر

رَه بِه رَهی (rah be rahi): دم دمی مزاج

رَه بِه رَهی (rah be rahi): هر هری مذهب

رَه بِه رَهی بیئَن (rah be rahi bian): دم دمی مزاج بودن

رَه بَییت (rah bayit): علاقمند

رَه گِردِن (rah gerden): شخص سرسخت و کلِه شق

رَه گیر بَویئَن، گِردِن گیر بَویئَن (rah gir bavian, gerden gir bavian): تو رو در واسی قرار گرفتن

رَه، عِخش (rah, ekhsh): عشق

رَها، وِل (rahā, vel): آزاد

رُهایی (rohāyi): آزادی

رَهین (rahin): عاشق

رَهینَه (rahinah): معشوقه

رو (ru): اعتماد به نفس

رو (ru): چهره، رخ

رو (ru): دل و جرئت

رو اِنداز (ru endāz): سر انداز

رو اِنگوئَن، رو بینگوئَن (ru enguan, ru binguan): رو انداختن

رو بِدائَن (ru bedāan): مهربانی بیش از حد که طرف را پر رو کند.

رو بَند (ru band): برقه ی زنان

رو بَند (ru band): روی طناب لباس

رو بَندَک (ru bandak): روبنده، برقع

رو بِه راه (ru be rāh): سلامت

رو بِه راهی (ru be rāhi): سلامت

رو به رو بَویئَن (ru be ru bavian): روبرو شدن

رو بِه رو کُردَن (ru be ru kordan): رو در رو کردن، مقابل کردن

رو بَویئَن (ru bavian): خجالت نکشیدن

رو بَیتَن (ru batan): چهره و موی سر را پوشاندن

رو بیموئَن (ru bimuan): روآمدن، ترقی کردن

رو بینگوئَن (ru binguan): رو انداختن

رو خُشک کُن (ru khoshk kon): حوله

رو دار (ru dār): بی شرم، پر رو

رو دار (ru dār): دل و جرئت دار

رو دار (ru dār): گستاخ

رو دار بیئَن (ru dār bian): ملاحظه نداشتن

رو داشتَن (ru dāshtan): پر رو بودن

رو داشتَن (ru dāshtan): دل و جرئت داشتن

رو دَر رو (ru dar ru): رو بِه رو

رو دَر رو بَویئَن (ru dar ru bavian): مواجه شدن

رو دَر مونِسَّن، حَیا کُردَن، شَرم هاکُردَن (ru dar munessan, hayā kordan,  sharm hākordan): رو در ماندن

رو دَرواسی کَتَن، رَه گیر بَویئَن، گِردِن گیر بَویئَن، شَرم کُردَن، مِلاحِظِه بَکُردَن (ru darvāsi katan, rah gir bavian, gerden gir bavian, sharm kordan, melāheze bakordan): رو در واستی افتادن

رو دَس (ru das): رو دست

رو دَس باد بَکُردَن (ru das bād   bakordan): به فروش نرفتن

رو دَس بخوردَن (ru das bakhordan): رودست خوردن

رو دَس بَخوردَن (ru das bakhurdan): فریب خوردن

رو دَس بَمونِسَّن (ru das bamunessan): به فروش نرفتن

رو دَس بوردَن (ru das burdan): کنایه از کالایی که سریع به فروش می رسد

رو دَسِ کَسی پِرِسّائَن (ru dase kasi peressāan): رقابت

رو دِل (rudel): نفخ شکم

رو دِل کُردَن (rudel kordan): رودل کردن

رو دِل کُردَن، سَنگین بَویئَن (ru del kordan, sangin bavian): درد دل به خاطر خوردن غذای سنگین

رو دِل، دِل پیچَه (ru del, del pcihah): دل پیچه

رو رو بَزوئَن (ru ru bazuan): در مرگ عزیزی گریستن و ناله کردن

رو زَمین بینگوئَن (ru zamin binguan): محل نداشتن

رو سیا (ru siā): خجل و شرمنده

رو سیا بیئَن (ru siā bian): شرمنده بودن

رو سیایی (ru siāyi): سر افکندگی

رو سیفید بَویئَن (ru sifid bavian): رو سفید شدن

رو سیفید، سَر فِراز (ru sifid, sar ferāz): سرافراز

رو گِردون (ru gerdun): پشیمان

رو گِردون بَویئَن (ru gerdun bavian): پشیمان شدن

رو گِردونی (ru gerduni): پشیمانی

رو نِدار (ru nedār): بی چشم و رو

رو نِداشتَن (ru nedāshtan): خجالتی بودن

رو نِویسی هاکُردَن (ru nevisi hākordan): از روی نوشته نوشتن

رو هَم بَریتَن (ru ham baritan): تبانی

رو وِنداز (ru vendāz): رو انداز

رو، سَرِ (ru, sare): روی

رو، یال، وَچَه (ru, yāl, vachah): فرزند

رِوا (revā): جایز

رِوا (revā): لطف، عنایت، توجّه

رِوا (revā): محقق کردن حاجت

رِوا داشتَن (revā dāshtan): لطف داشتن

رِوا نیئَه (revā niah): سزاوار نیست

رِواج (revāj): شیوع و جریان

رِواج داشتَن (revāj dāshtan): رایج بودن

رواق سر (revāgh sar): ایوان جلوی منزل

رِوال (revāl): رویه، روش

رواِنداز، روکِش (ruendāz, rukesh): روی چیزها

رِوائَه (revāah): جایز است

روبا (rubā): روباه

روبِدائَن (ru bedāan): رو دادن

روبوسی (rubusi): بوسیدن صورت هم

روپوش (rupush): رونما

روحِ الله (ruhellāh): روح الله

روح و جان (ruh u jān): روح و روان

روحی (ruhi): رویی، کالای ساخته شده از روی

رودرواسی (rudarvāsi): رودربایستی، شرم و ملاحظه

رودَس بَزوئَن (ru das bazuan): رودست زدن

رودس بَموندَن (ru das bamundan): رودست ماندن

رودَس بَوِردَن (ru das baverdan): رودست بردن، کنایه از کالایی که سریع به فروش می رسد.

رودَه (rudah): روده

روزِ پَس (ruze pas): روز درماندگی

روزِ خوش (ruze khosh): روز آسودگی و شادی

روزِ قیومَت (ruze ghiyumat): روز قیامت

روزِ مَبادا (ruze mabādā): روز بعد

روز مُز  (ruz moz):آن که مزد کارش را روزانه می گیرد

روز مُزی (ruz mozi): روز مزدی

روزِ میون (ruze miun): ظهر، وسط روز

روزِ میون (ruze miun): کنایه از جلوی چشم همه

روزِ میون (ruze myun): هنگام روز

روز وانَفسا (ruz vānafsā): روز قیامت

روزا (ruzā): روزانه

روزَک، شَبَق (ruzak, shabagh): شفق

روزِگار، تامون (ruzegār, tāmun): زمانه

روزمَرَه (ruzmarah): روزانه

روزمیانا، روز میون (ruzmyānā, ruz miyun): وسط روز

روزَنَه (rozanah): روزنه

روزَه (ruzah): روزه

روزَه بَخوردَن (ruzah bakhordan): روزه خوردن

روزَه بَیتَن (ruzah baytan): روزه گرفتن

روزَه خور (ruzah khor): روزه خور

روزِه دار، دُهُن بَسَّه (ruze dār, dohon bassah): فردی که روزه گرفته است

روزونَه (ruzunah): روزانه

روزی (ruzi): رزق

روس دار (rus dār): درخت کاج

روسدار پُشد (rusdār poshd): نام محلی در میگون

رو سیا، خِجالَت زَدَه (ru siā, khejālat zadah): خِجل

رو سیاهی (ru siāhi): سر افکندگی

رو سیفید (ru sifid): رو سفید

رَوِش، رِوال (ravesh, revāl): روند

روشِن کُردَن (rushen kordan): روشن کردن

روشِن،دِرَخشون(rushen derakhshun): روشن

روشن بَویئَن (rushen bavian): روشن شدن

روشِنا (rushenā): روز

روشِنا (rushenā): روشنی

روشِنایی (rushenāyi): برق

روشِنایی (rushenāyi): روشنی

روشِنی دَکِتَن (rusheni daketan): کنایه از گشایش در کار

روشَه زَمین اِنگوئَن (rushah zamin enguan): بی محلی کردن

روشور (rushur): سفیداب

روضَه (ruzah): روضه

روضَه بَخُندَن (ruzah bakhundan): روضه خواندن

روضَه خُن (ruzah khon): روضه خوان

روضَه خُنی (ruzah khoni): روضه خوانی

روفو کُردَن (rufu kordan): پارگی لباس را با مهارت و ظرافت دوختن، چنان که محل آن معلوم نشود

روفو گَر (rufu gar): رفو کننده

روقوم (rughum): اعداد

روقومی (rughumi): حساب، حِساب و محاسبه

روکِش (rukesh): پوشش نازک روی چیزها

روکِندِ کَسی دَکِتَن (rukende kasi daketan): تلاش برای تحمیل چیزی به کسی و مجاب و متعاقد کردن وی

روگِردون (rugerdun): پشیمان

روگَردون بَویئَن (rugardun bavian): منصرف شدن، پشیمان شدن

روم سیا (rum siā): شرمنده ام

رون (run): ران

رَوَند، رَویَه (ravand, raviyah): روش

رونده (rundh):  روان

رونِش (runesh): حرکت، رانش

رونَق (runagh): رواج

رونَکی (runaki): چرمی که در انتهای پالان الاغ است و در زیر دم قرار می گیرد

رونِما (runemā): رونما

رونِما (runemā): هدیه و تحفه ای که به هنگام دیدن روی عروس به وی دهند

روو، روئَک، دُردونَه، عَزیز (ru, ruak, dordunah, aziz): عزیز

رَوون (ravun): روان، حفظ در یادگیری

رَوون بَخونِسَن (ravun bakhunesan): آسان خواندن

رَوون بَویئَن (ravun bavian): روان شدن، درس را خوب یاد گرفتن

رَوون بَویئَن، راه کَتَن (ravun bavian, rāh katan): جاری شدن

رَوون بیئَن (ravun bian): درس را خوب یاد گرفتن

رَوونِ رَوون (ravune ravun): حفظِ حفظ

رَوونِه بَویئَن (ravuneh bavyan): راهی شدن

روئَکَم، روئَم (ruakam, ruam): عزیز من

روئَکَم، یالَم، وَچَم (ruakam, yālam, vacham): فرزندم

رَویَه (raviyah): تفکّر

رَویَه (raviyah): روش

رَویَه (ruyah): رویه

روئون (ruun): فرزندان

رِی (rey): وزنی برابر 12 کیلو گرم، زمینی به مساحت250 متر مربع

‌رِی بَکُردَن (rey bakordan): افزوده شدن، حجیم شدن

رِیة کَشیئَن (ria kashian): جیغ کشیدن، به هم ریختن گلوله نخ

ریحون (reyhun): ریحان

ریخت (rikht): قیافه

ریخت (rkht): شکل و قواره

ریخت و پاش (rikht u pāsh): مصارف و مخارج غیر ضروری

ریخت، دیار (rikht, dyār): قواره و شکل

ریختِگَر (rikhtegar): ریختگر

ریدِمون، تِر بَزَه (rdemun, ter bazah): ریدمان، خرابکاری، خرابی کار

ریدِمون، خُراب کاری (ridemun, khorāb kāri): ریدمان

ریز بِه ریز (riz be riz): جزء به جزء

ریز ریز بَویئَن (riz riz bavian): ریز ریز شدن

ریز ریز کُردَن (riz riz kordan): ریز ریز کردن

ریز، کوهی ریز (riz, kuhi riz): جایی در کوه که شنزار بوده و محل رشد و.الک (نوعی سبزی کوهی) در پهنای فراوان است

ریزَه کاری (rizah kāri): ظریف کاری

ریسمون (rismun): ریسمان

ریسَه (risah): ریسه

ریسَه بوردَن (risah burdan): ریسه رفتن

ریسِه تا (riseh tā): رشته های به هم تابیده ی نخ که در طول های معیّن بریده باشند

ریسَه کُردَن (risah kordan): ریسه کردن، ردیفی به هم بستن، ردیف به دنبال هم قرار دادن

ریش بَزوئَن (rish bazuan): ریش تراشیدن

ریش بُزی (rish bozi): ریش پرفسوری

ریش توپّی (rish tuppi): ریش انبود

ریش ریش (rish rish): رشته رشته، پاره پاره

ریش گورو دَرِنگوئَن (rish guru darenguan): ریش گرو گذاشتن، ضمانت و تعهّد کسی را کردن

ریشَه (rishah): ریشه

ریشَه بَزوئَن (risha bazuan): ریشه زدن

ریشَه بَکُردَن(کُردَن) (rishah  bakordan): ریشه کردن

ریشَه دار (rishah dār): ریشه دار

ریشَه کَن بَویئَن (rishah kan bavian): ریشه کن شدن

ریشَه کَن کُردَن (rishah kan kordan): ریشه کن کردن

ریق (righ): مدفوع شل و اسهالی

ریق دَکِت (righ daket): کنایه از فرد ناتوان و شل

ریق کَتَن (righ katan): اسهال گرفتن

ریق ماسی (righ māsi): ریق افتاده

ریق، اُشکُم رَوِش (righ, oshkom   ravesh): اسهال

ریقماسی (righmāsi): فرد ناتوان، ضعیف و بی عرضه

ریقِن (righen): شخص ضعیف و کم جون و مردنی

ریقِن، رِقماسی (righen, reghmāsi): ریقو

ریک ریکا (rik rikā): پسرها

ریکا (rikā): پسر

ریکا زا (rikā zā): پسر زا

ریکا وَچَه (rikā vachah): پسر بچّه

ریکاک جان (rikāk jān): پسر جان

ریکاک، کوشکِه ریکاک، کوشکِه ریکا (rikāk, kushkeh rikāk, kushkeh rikā): پسر کوچک

ریگ (rig): سنگریزه

ریگ شور هاکُردَن (rig shur hākordan): شستن حبوبات و غلات برای ته نشین شدن سنگریزه ها و جدا کردن آن ها

ریگزار (rigzār): زمین پوشیده از ریگ

ریگَک (rigak): ریگ های ریز

ریگَک وازی، ریگَک (rigak vāzi, rigak): بازی یک قُل دو قُل که معمولاً بازی دخترانه بود

رینا (rinā): راه مال رو در کوه

رینا (rinā): مسیر گله گوسفندان و احشام

رینا گَل (rinā gal): محل رینا

ریَه (riya): روده

ریَه بَکِشیئَن (ria bakeshian): فریاد کشیدن

‌ریَه بَکِشیئَن (ria bakeshian):  طولانی کردن

ریَه دار (riah dār): دنباله دار

ریِه دِراویت (rie derāvit): فرد شلخته

رَییس (rayis): رییس

ریئِه بَکِشی (rie bakeshi): کنایه از شلختگی

ریئَه بَکِشیئَن (ria bakeshian): پر گویی، روده درازی

ریئِه بَکِشیئَن (rie bakeshian): کنایه از طول دادن و معطل ساختن

ریئِه بَکِشیئَن، اِدامَه پِیدا کُردَن (rie bakeshian, edāma peydā kordan): دنباله یافتن

ریئِه دِرازی (rieh derāzi): پر گویی

ریئَه دِراویت (riah deruyt): کنایه از فرد شلخته

حرف (ز)

زابِرا (zāberā): بی خوابی شبانه

زابِرا بَویئَن (zāberā bavian): بی خواب شدن

زاتدی بَزوئَن (zātdi bazuan): زانو زدن

زادِ راه (zāde rāh): توشه ی راه

زاد و بود (zād u bud): اصل و ریشه

زاد و وَلَد (zād u valad):  جمعیّت

زار بَزوئَن (zār bazuan): سخت گریستن

زار بیئَن (zār bian): زار بودن

زار و زیریک (zār u zirik): التماس، ضجّه

زار و زیریک بَزوئَن (zār u zirik bazuan): التماس کردن

زار، زارِ زار (zār, zāre zār): گریه ی شدید

زاری (zār): گریه و ناله

زاری (zāri): التماس

زاری (zāri): غمگینی

زاری کُردَن ( zāri kordan ) : زاری کردن

زاری، نالَه (zāri, nālah): ناله

زازِکا (zāzekā): خاندان

زازِکا، سو، سِلسِلَه (zāzekā, su,  selselah): نسل

زازِگا (zāzegā): دودمان

زاغ (zāgh): زاج

زاغِ چُش، زاغول چُش، کَهو چُشم (zāghe chosh, zāghul chosh, kahu choshm): چشم کبود

زاغال (zāghāl) : زغال

زاغال چو (zāghāl chu): زغال چوب

زاغال خاکَه (zāghāl khākah): خاک زغال

زاغال سنگ (zāghāl sang): زغال سنگ

زاغال فُروش (zāghāl forush): کسی که شغلش خرید و فروش زغال است

زاغالَک (zāghālak): زغال سوخته شده و کم دوام

زاغالَگ (zāghālag): زغال حاصل از چوب سوخته

زاغَگ (zāghag):  خطاب تحقیر گونه برای چشم زاغ

زاغَه (zāghah): زاغه

زاغَه (zāghah): تونل

زاغول (zāghul): زاغ چشم

زاغی، بامِشی (zāghi, bāmeshi): خطاب دوستانه یا تحقیر آمیز به کسی که چشم زاغ دارد

زال (zāl): پیر و فرتوت و سفید موی

زال (zāl): شخص مکّار، فریبکار و حیله گر

زالزالیک (zālzālik): زالزالک

زالو (zālu): زالو

زالو دَرِنگوئَن (zālu darenguan): زالو انداختن

زاندی (zāndi): زانو

زاندی بَزوئَن (zāndi bazuan) : زانو زدن، تسلیم شدن

زاندی به زاندی (zāndi be zāndi) : پهلو به پهلو

زانی (zāni): زنا کننده

زاهلَه (zāhlah): زهره (کیسه ی صفرا)

زاهلَه (zāhlah): کنایه از شجاعت

زاهلِه بَتِرکِس (zāhle baterkes): حسود

زاهلِه بَتِرکِس (zāhle baterkes): زهره ترکیده

زاهلِه تِراک بَویئَن (zāhleh terāk  bavian): ترسیدن، زهره ترک شدن

زائِد (zāed): بیخود

زایِد، بیخِد (zāed, bikhed): بیخود

زایِمون (zāyemun): زایمان

زائو (zāu): زائو، زنی که تازه وضع حمل کرده

زِبرِ زِرَنگ (zebre zerang): چابک و فرز

زِبر و زِرَنگ (zebr u zerang): شخص چابک و فرز

زِبر و زَوَر (zebr u zavar): خشن

زِبِل (zebel): زبر و زرنگ

زَبون بَسَّه (zabun bassah): کنایه از انسان بی عرضه، کنایه از حیوانات

زَبونَه (zabunah): زبانه

زَج و مورَه (zaj u murah): شیون

زَجر کُش (zajr kosh): هر جانداری که با مشقّت و زجر کشته شود

زَجّه مورَه (zajjah murah): آه و فغان و شیون

زَجَّه و مورَه هاکُردَن (zajjah u mura  hākordan): شیون زدن

زَحَش خُرَّم بَوِه (zahash khorram baveh): حامله شد

زَحمَد (zahmad): رنج و کوشش

زَحمَد (zahmad): زحمت

زَحمَد بِدائَن (zahmad bedāan): زحمت دادن

زَحمَد بَکِشیئَن (zahmad bakeshian): زحمت کشیدن

زَحمَد کَش، کارکُن، کاری (zahmad kash, kārkon, kāri): فعّال

زُخم (zokhm): زُهم (بوی تند زننده چربی و تخم مرغ)

زَخمِ زِوون، سَرکوفت بَزوئَن (zakhme zevun, sarkuft bazuan): زخم زبان

زخمِ زیلی (zakhme zili): خراش و زخم زیاد روی بدن

زخمِ کاری (zakhme kāri): زخم کشنده

زَخم و زیل (zakhm u zil): جراحت

زَخم و زیلی (zakhm u zili): خراش و زخم زیاد روی بدن

زَخمی بَویئَن (zakhmi bavian): زخمی شدن

زَخمی کُردن (zakhmi kordan): زخمی کردن

زَدِگی (zadegi): پارگی

زَدِگی (zadegi): سوراخی در فرش یا لباس در اثر فرسودگی و غیره ایجاد شود

زَدَه بَویئَن (zada bavian): از کسی یا چیزی بیزار شدن

زَر (zar): زهر، سم

زَر باف (zar bāf): زربافت

زِر بَزوئَن (zer bazuan): زِر زدن

زِر، چِرت (zer, chert): سخنان بی معنی

زِر، زِر زِر (zer, zer zer): حرف پوچ و بی معنی

زِرت (zert): صدای بیرون آمدن باد از شکم

زِرت زِرت، فِرت فِرت (zert zert, fert fert): متوالی و پشت سر هم

زِرتِش دَرشیئَن (zertesh darshian): تلنگش در رفتن، گوز گوز افتادن

زِرتِش قَمصور بَویئَن (zertesh ghamsur bavian): زوار در رفتن، از رمق افتادن

زِرتی (zerti): ناگهان ، سریع

زَرچُوَه (zarchovah): زرچوبه

زَرخرید، کنیز زَرخرید (zarkhrid, kniz zarkhrid): کنیز یا غلام خریداری شده

زَرد او (zard u): آب زرد، زرداب

زَرد او (zard u): شاش

زَردِ دیم (zarde dim): صورت زرد

زَردِ می (zardeh mi): مو زرد

زَرد و زار (zard u zār): رنگ زرد

زَردالو دار (zardālu dār): درخت زرد آلو

زردآلو هَسَّگ (zrdālu hassag): هسته ی زردآلو

زَردَکِ زَخم (zardake zakhm): زخم های کوچک ولی پیش رونده

زَردَمبو (zardambu): خیلی زرد

زَردَمبو (zardambu): فرد لاغر و ناتوان و رنگ پریده

زَردَه (zardah): زرده ی تخم مرغ

زَردَه زَخم (zardah zakhm): زرده زخم

زَردِه گِلَک(zarde gelak):  نام محلی در قسمت شمال شرقی جاده میگون شمشک که قسمتی از جنس زمین دارای خاک زرد می باشد. در قدیم از این خاک خمیریدرست می کردند و به عنوان رنگ به عنوان شناسایی در پشت گوسفندان می مالیدند.

زَردی بیاردَن (zardi biārdan): سختی و بیماری کشیدن

زَردیلَه، زَردَمبو (zardilah, zardambu): شخص لاغر و رنگ پریده و بی حال

زَرق و بَرق (zargh u bargh): درخشندگی و تلالو

زَرق و بَرق دار (zargh u bargh dār): طمطراق

زِرَنگ (zerang): زیرک و چابک

زِرَنگی؟ (zerangi): رِندی؟

زَری (zari): پارچه ی زربافت

زَری (zari): ضریح

زِرّیات (zerriāt): تبار

زِریاتِش هِکِفِه (zeriātesh hekefeh): کنایه ی نفرینی از این که نسلش منقرض بشود

زَرینَک (zarinak): نوعی گندم ممتاز

زِشد (zeshd): زشت

زَغنَبود (zaghnabud): نفرینی است مانند زهره مار

زَف (zaf): ضعیف

زِفاف (zefāf): زفاف

زِفت (zeft): صمغ سیاه برای رفع درد و کچلی

زِفت بِمالیئَن (zeft bemālian): زفت انداختن

زَفِرون (zaferun): زعفران

زُفل (zofl): زلف

زُفل واهِشتَن (zofl vāheshtan): زلف گذاشتن

زُق زُق (zogh zogh): پرش درد آور رگ های زخم

زُق زُق (zogh zogh): درد سبک زخم یا عضو شکسته

زُق زُق هاکُردَن (zogh zogh hākordan): سوزش و تیر کشیدن زخم

زَق نَبود (zagh nabud): زهر مار (نفرین)

زَقّوم (zaghum): زهر ،  نفرینی به معنای زهر مار

زِکّی (zekki): دِهِه

زِگا (zegā): نام محلی در شمال شرقی میگون است که در گذشته از این مکان برای چیدن سبزی کوهی و چرای گوسفندان مورد استفاده قرار می گرفت. امروزه معدن سنگی در این مکان ساخته شده که بهره برداری می شود.

زُل (zol) : خیره کردن چشم

زِل (zel): گوسفند بی دمبه

زُل بَزوئَن (zol bazuan): خیره شدن

زُل زُل (zol zol): خیره خیره

زِلال (zelāl): زلال

زُلال او (zolāl u): آب زلال

زِلِتیک (zeletk): لرز

زِلزلَه (zelzelah): زلزله

زِلزلَه بیموئَن (zelzela bimuan): زلزله آمدن

زِلف (zelf): زلف

زِلفون (zelfun): زلف ها

زُلفین (zolfin): چفت و بست درب

زُلفین (zolfin): سنجاقی که زنان در قدیم از روی روسری به کنار گوششان می زدند

زِلَک (zelak): گوسفند بی دنبه

زِلَّه (zellah): عاجز

زِلِّه بَویئَن (zelleh bavian): عاجز شدن

زُلِه چُش (zole chosh): فرد حرف نشنو و خود رای

زِلِّه هاکُردَن (zelleh hākordan): عاجز کردن

زُماد (zomād): پانسمان زخم

زَمّار (zammār): مادر زن

زَمبَه (zambah): زنبه، یک بشکه قیر یا نفتی که از وسط می بریدند و در قسمت زیرین آن به دو چوب متصل می کردند تا برای حمل مصالح ساختمانی استفاده نمایند. از این وسیله حمل و نقل نیاز بود که دو نفر آن را جابجا کنند.

زَمبور (zambur): زنبور

زَمبور سیاه (zambur siah): زنبوری درشت و سیاه و پشمالو

زَمبور طِلایی (zambur telāyi): زنبور فاقد نیش به رنگ سبز، طلایی و برّاق که در داخل گُل محمدی دیده می شود.

زَمبیل (zambil): زنبیل

زُمُخت (zomokht): خشن

زُمُرُّد (zomorrod): سنگ قیمتی

زَمزِمَه (zamzemah): زمزمه

زِمزِمِه هاکُردَن (zemzeme hākordan): زمزمه کردن

زِمِسّون (zemessun): زمستان

زِمِسؤن سَر  (zemessun sar): فصل زمستان

زِمسّونِ سیاه (zemessune siāh): زمستان سخت

زِمِسّونَه (zemessunah): زمستانه

زَمهَلیل (zamhall): سرمای سخت

زَمون (zamun): زمان

زَمون (zamun): زمان، نامی مردانه

زَمون، تُمون (zamun, tomun): زمان

زَمونَک (zamunak): زمان محدود

زِمونَک، تُمونَک (zemunak,  tomunak): زمان اندک

زَمونَه، تامونَک (zamuna, tāmunak): عهد و دوره

زَمونَه، توم، روزِگار (zamuna, tum, ruzegār):  زمانه

زَمونَه، عَهد، دوورَه (zamunah, ahd, durah): زمانه

زَمین (zamin): ملک

زَمین بَخُوردَن (zamin bakhordan): به فلاکت افتادن، زمین افتادن

زَمین بَزوئَن (zamin bazuan): زمین زدن

زَمین بِینگوئَن (zamin binguan): زمین گذاشتن

زَمین دار (zamin dār): مالک زمین

زَمین زیار (zamin ziār): مزرعه

زَمین سَر (zamin sar): روی زمین

زَمین گیر ( zamin gir) : زمین گیر

زَمین گیر بَویئَن (zamin gir bavian): بیماری که فرد نتواند از جای برخیزد

زَمین گیر، دَسِّج (zamin gir, dassej): افلیج

زَمین لَرزَه (zamin larzah): زمین لرزه

زَمینَه (zaminah): زمینه

زَمینَه دار (zamina dār): اعتبار دار

زَمینَه، قالینی زَمینَه (zaminah, ghālini zaminah): طرح قالی

زَمینی بِن (zamini ben): زیر زمین

زَمینی دِلَه (zamini delah): داخل زمین

زَمینی قِوالَه (zamini ghevālah): قباله (سند) زمین

زَن (zan): خانم

زَن بِرار (zan berār): برادر زن

زَن بَرونِ شو (zan barune shu): شب عروسی

زَن بَوِردَن (zan baverdan): زن گرفتن

زَن بَوِردَن، شی بَکُردَن (zan baverdan, shi   bakordan): عروسی کردن

زَن پیئَر (zan piar):  پدر همسر

زَن پیئَر، ناتَنی مار، پیئَر زَن (zan piar, nātani mār, piar zan): زن پدر

زَن جِندَه صاحاب (zan jenda sāhāb):  دشنامی که به حیوانات و یا ابزار داده می شود به معنی آن که مالک آن فردی است که زنش بدکاره است.

زَن خواخِر (zan khākher): خواهر زن

زَن خوار کُردَن (zan khār kordan): زن درست کردن برای کسی

زَن دارِ مَردَک (zan dāre mardak): مرد متاهّل

زن داری (zan dāri): همسر داری (برای مرد)

زَن داش، زَن بِرار (zan dāsh, zan berār): زن برادر

زَن دُرُس کُردَن (zan doros kordan): زن گرفتن، انجام مقدمات ازدواج توسط مردان، مذاکرات قبل از خواستگاری و خواستگاری و نامزدی و ازدواج

زَن دُیی (zan doyi): زن دایی

زَن دُیی مَس (zan doyi mas): کنایه از سر به هوا بودن

زَن دُیی مَس، کین سَر واهِشت (zan doyi mas, kin sar vāhesht): شخص سر به هوا

زَنِ شی دار (zane shi dār): زن شوهر دار

زَن عَمو (zan amu): زن عمو

زن قحوَه (zan ghahvah): زن قحبه، قحبه در اصل یک واژه عربی است به معنای زن فاحشه که وقتی با پیشوند زن می آید، دشنام به مردی است که زنش فاحشه است

زَن قَحوَه صاحاب (zan ghahvah sāhāb ):دشنامی به مالک حیوانات یا ابزار که زنش فاحشه است

زَن مار (zan mār ): مادر زن

زَن مار سِلام (zan mār selām): دیدنی که داماد و همراهان بعد از عروسی از مادر زن می کنند.

زَن هایتَن، زَن بَوِردَن (zan hiytan, zan baverdan): زن گرفتن

زَن هِدائَن (zan hedāan): زن دادن

زَن و زیل (zan u zil): زن و دخترانش

زَن و شی (zan u shi): زن و شوهر

زَن و یال (zan u yāl): عهد و عیال

زِنا (zenā): زنا

زِنا زادَه (zenā zādah): بچّه ی زنا

زِنا زادَه، حَرومی (zenā zādah, harum): حرام زاده

زَناجی (zanāji): زن حاجی آقا

زِناشیئی (zenāshii): زناشویی

زِناکون و مَرداکون (zenākun u mardākun): زنان و مردان

زِناکون، زِنِکونَک، زِنِکون (zenākun, zenekunak, zenekun): زَن ها

زِناکونَه (zenākunah): زنانه

زَنجِپیل (zanjepil): زنجبیل

زَنجیل (zanjil): زنجیر

زَنجیل کُردَن (zanjil kordan): با زنجیر بستن حیوانات

زَنجیل هاکُردَن (zanjil hākordan): زنجیر کردن

زِندِگونی (zendeguni): زندگانی

زِندِگونی (zendeguni): مجموعه وسایل معیشت

زِندِگی (zendegi): زندگی، معیشت

زِندِگی کُردَن (zendegi kordan): روزگار را سپری کردن

زِندَه (zend): زنده، برنج خوب دم نکشیده

زِندِه بَویئَن (zende bavian): زنده شدن

زِندِه بیئَن (zende bian): حیات، زنده بودن

زِندَه دل (zenda del): زنده دل

زِندَه زِندَه (zendah zendah): زنده زنده

زِندِه کُردَن (zende kordan): جان بخشیدن

زِندون (zendun): زندان

زِندونی (zenduni): زندانی

زِندونی بَویئَن (zenduni bavian): زندانی شدن

زِندونی کُردَن (zenduni kordan): حبس کردن

زِندونی، هُلُفتونی (zenduni, holoftuni): محبوس

زِنِش (zenesh): سوزش

زِنش (zensh): شدّت و حدّت زخم

زَنَک جان (zanak jān): خانم جان

زِنِکونَه (zenekunah): منسوب به زن

زَنَگ (zanag): زنک، زن حقیر، زن غریبه

زَنگ بَزَه (zang bazah): زنگ زده

زَنگ بَزوئَن (zang bazuan): زنگ زدن

زَنگ دَبِلقِس (zang dabelghes): ورم بیضه

زَنگِ دَبَّه (zange dabbah): بیضه بزرگ

زَنگِ دِل، زَنگارِ دِل (zange del,  zangāre del): تاریکی دل

زَنگار (zangār): زنگ

زَنگولَه (zangulah): زنگوله

زَنگولَه (zangulah): زنگی که به گردن حیوانات می انداختند

زَنگولَه پای تاووت (zangulah pāye tāvut): کنایه از بچّه ی ته تغاری

زَنَندَه (zanandah): گزنده و زهرناک

زَنِندَه (zanendah): زننده

زِنَندَیَه (zenandayah): زننده است

زِنهار (zenhār): بر حذر باش

زَنونَه (zanunah): زنانه

زَنونَه (zanunah): همانند زن

زَنونَه سِرِی (zanunah serey): جایگاه زنان

زَنی و مَردی نِدار (zani u mardi    nedār): نه زن نه مرد

زَنیکَه (zanikah): زن پست و بی غیرت

زِه (zeh): تارِ کمان

زِهدون (zehdun): زهدان

زَهر (zahr): سم

زَهر او (zahr u): آب تلخ

زَهرِ مار گِرِسَّن (zahre mār geressan): کنایه از تلخ و ناگوار شدن چیزی بر کسی

زَهرِ ماری (zahre māri): انواع مسکرات و مواد افیونی

زَهر نِدارنَه (zahr nedārnah): شدّت ندارد.

زَهر هاکُردَن، زَهرِمار بَویئَن (zahr hākordan, zahremār bavian): تلخ و ناگوار شدن چیزی بر کسی

زَهرِه چُش بَیتَن (zahre chosh baytan): زهر چشم گرفت.

زَهَش خُرَّمَه (zahash khorarmah): کنایه از حامله بودن، معمولاً برای گاو حامله می گویند.

زَهل (zahl): زهر

زَهل بَویئَن (zahl bavian): زهر شدن

زَهله (zahlah): زهره، کیسه صفرا،  جرات

زَهلَه تَرَگ بَویئَن (zahla tarag bavian  ): زهره ترک شدن

زَهلَه دار (zahlah dār): کنایه از شجاع

زو بکشییَن (zo bakeshiyan): زو کشیدن، حبس کردن نفس وصدای زو در آوردن و دویدن

زِوار (zevār): از توان افتادن، نای نداشتن

زِوار (zevār): چوب باریک یا کلاف گونه ی آهنی که برای استحکام به در و پنجره می کوبیدند

زِوار (zevār): رمق

زِوّار (zevvār): کسی که به قصد زیارت اماکن مقدسه حرکت کرده است

زِوار دَرشیئَن (zevār darshian): از توان افتادن

زود باور (zud bāvar): خوش باور

زود بیئَن (zud bian): زود بودن

زود پَزا (zud pazā): زود پز

زود رَنج، حَسّآس (zud ranj, hassās): دل نازک

زود زود ( zud zud) : تند تند

زود گُذَر (zud gozar): تند گذر

زودی زودی، زودیا (zudi zudi, zudiā): به زودی

زودیا (zodiyā) : زود ،  سریع ، به زودی

زودیا، زِرت، دَردَم (zudiā, zert, dardam):  زود

زودیا، زودِ زود (zudiā, zude zud): به زودی

زور ِ زیادی (zure ziādi): فعّالیّت بسیار

زِور (zevr): زبر و خشن

زور (zur) :  فشار

زور (zur): کود حیوانی

زور (zur): مجبور

زور بَزوئَن (zur bazuan): زور زدن

زور بوتَن (zur butan) : زور گفتن

زور بیاردَن (zur biārdan): فشار آوردن

زور بیاری (zur biāri): غلبه

زور بَیتَن (zur baytan): نیرو گرفتن

زور بیئَن (zur bian): مجبور بودن

زور تَپون (zur tapun): به زور تپانیدن و جا دادن ، چیزی را به اجبار تحمیل کردن

زور تَپون (zur tapun): به زور فشار دادن و جا دادن

زور تِپون (zur tepun):  فشار آوردن

زور چِپون (zurchepun): به زور چپاندن، چیزی را به اجبار تحمیل کردن

زور چُپونی، دِسپوتَن (zur chopuni, desputan): به زور چپاندن

زور هاکُردَن (zur hākordan): مجبور کردن

زورخنه (zurkhonah): زورخانه، جای تمرین ورزش باستانی

زوردار، زورمَند (zurdār, zurmand): قدرتمند

زورَکی (zuraki): به شکل اجباری، به زور

زورَکی، زور زورَکی (zuraki, zur zuraki): به سختی

زورمَند (zurmand): نیرومند

زوری، تُندی (zuri, tondi): خشن

زوریَه (zuriah): مجبوری است

زوزَه (zuzah): صدای گرگ

زوزَه بکشییَن (zozah bakeshiyan): زوزه کشیدن

زوزِه بَکِشیئَن (zuze bakeshian): صدای گرگ

زِوِل (zevel): زبل

زوما (zumā) داماد

زوما بِرار (zumā berār): راهنمای داماد برای شب عروسی، ساق دوش داماد

زوما بِرارون (zumā berārun): دوستان داماد

زوما زَن مار سِلام (zumā zan mār selām): مادر زن سلام (رسمی که بنا بر آن چند روز پس از عروسی داماد به اتفاق ساقدوشش به دیدن مادر زن خود می رفت

زوما سَر خُنَه (zumā sar khonah): داماد سر خانه

زومایی حَموم (zumāyi hamum): حمام بعد از دامادی

زِوون (zevun): زبان، گویش

زِوون باز (zevun bāz): چرب زبان

زِوون بَسَّه (zevun bassah): حیوان بی زبان

زِوون بَکِشیئَن، زیرِ زِوون بَکِشیئَن (zevun bakeshian, zire zevun bakeshian): از کسی حرف کشیدن

زِوون بَکِشیئَن، لیس بَزوئَن (zevun bakeshian, lis bazuan): لیسیدن

زِوون بَند بیموئَن (zevun band bimuan): زبان بند آمدن

زِوون بَیتَن (zevun batan): لکنت زبان داشتن

زِوون توو بَخوردَن (zevun tu  bakhurdan): لکنت افتادن

زِوون چِه بَخوردَن (zevun che bakhurdan): به لکنت افتادن

زِوون دار (zevun dār): شخصی که مطالب را خوب بیان می کند

زِوون دِراز (zevun derāz): زبان دراز

زِوون دِرازی کُردَن (zevun derāzi kordan): با بی حیایی سخن گفتن

زِوون دِرگا اوردَن (zevun dergā urdan): زبان دار شدن (از نظر تکلّم)

زِوون دِرگا اوردَن (zevun dergā urdan): زبان درآوردن

زِوون کوشکَک، کوشکِه زِوونَک (zevun kushkak, kushke zevunak): زبان کوچک ته حلق

زِوون گاز بَیتَن (zevun gāz baytan): زبان گاز گرفتن

زِوون گاز گیتَن (zevun gāz gitan): زبان گاز گرفتن

زِوون گیر (zevun gir): ساکت شو

زِوون می دیرگا اوردَن (zevun mi dirgā urdan): کنایه از بسیار گفتن و نصیحت کردن

زِوون نَفَهم (zevun nafahm): نادانی که حرف نمی فهمد

زِوون نِفَهم (zevun nefahm): زبان نفهم

زِوون نِفَهم (zevun nefahm): فردی که نادان است و نمی داند

زِوون هَم گیتَن (zevun ham gitan): ساکت شدن

زِوون واز (zevun vāz): چرب زبان (حرّاف)

زِوون وازی (zevun vāzi): حقّه بازی

زِوون وازی کُردَن (zevun uāzi kordan): چرب زبانی کردن

زِوون یاد بِدائَن (zevun yād bedāan): زبان یاد دادن

زِوون یاد گیتَن (zevun yād gitan): زبان یاد گرفتن

زِوونَک بَزوئَن (zevunak bazuan): زبان زبان زدن مار و مانند آن

زِوونَک بَزوئَن (zevunak bazuan): زبان زدن به پستان مادر و مانند آن توسط طفل، ادا و اطوار در آوردن با زبان

زَوونَه (zavunah): زبانه

زِوونَه (zevunah): آن چه در میان شاهین ترازوست

زِوونی ( zevuni) : شفاهی

‌زِوونی (zevun): شفاهی

زِوونی (zevuni): زبانی

زِوونی بوتَن (zevuni butan): شفاهی گفتن

زیاد بَویئَن ( ziād bavian) : زیاد شدن

زیاد بیموئَن (ziād bimuan): زیاد آمدن

زیاد کُردَن (ziād kordan): زیاد کردن

زیادَه رَوی (ziādah ravi): زیاده روی

زیارَت (ziārat): دیدن شخصیت و اماکن مقدّس

زیارَت بوردَن (ziārat burdan): زیارت رفتن

زیبا، قَشَنگ (zibā, ghashang): زیبنده

زیچ (zich): پوچ در بازی لاپکا

زیر اِنداز (zir endāz): آن چه در موقع خوابیدن یا نشستن زیر خود اندازند

زیر او بَزوئَن (zir u bazuan): زیراب زدن

زیر اویی (zir uyi): زیر آبی

زیر اویی بوردَن (zir uyi burdan): زیرآبی رفتن

زیرِ بار بوردَن (zire bār burdan): کنایه از اطاعت کردن

زیرِ بار نَشیئَن (zire bār nashian): کنایه از اطاعت نکردن

زیرِ بال بَیتَن (zire bāl baytan): زیر بغل گرفتن ، دستگیری و کمک کردن

زیر ِپا بکشیین (zire pā bakeshiyan) : از کسی حرف کشیدن ، زیر زبان کشیدن

زیرِ پا بَنیشتَن (zire pā banishtan): فریب دادن ، اغوا کردن

زیر جومَه، عَرَق گیر (zir jumah, aragh gir): زیر پیراهن مردانه

زیر دَس (zir das): مادون

زیر زِوونی، زیر لَفظی (zir zevuni, zir lafzi): زیر لفظی

زیر زیرَکی، زیرکاهی (zir ziraki,  zirkāhi): پنهانی

زیر سِپیلی رَد کُردَن (zr sepili rad kordan): حرکت یا رفتار نا مناسب کسی را به روی خود نیاوردن

زیرِ سَر بُلَن بَویئَن (zire sar bolan bavian): عاشق شدن

زیرِ سَر داشتَن (zire sar dāshtan): پنهانی کاری در دست انجام داشتن

زیر شِلوار، زیر شِلواری (zir shelvār, zir  shelvāri): بیجامه

زیر کاهی، پِی دیمی، نوهونی (zir kāhi, pey dimi, nuhuni): پنهانی

زیر لَفسی، زیرِ زِوونی (zir lafsi, zire zevuni):  زیر لفظی

زیرِ لَفظی (zire lafzi): پولی که به هنگام بله گفتن عروس در مراسم عقد می دهند

زیرِ لِنگِش بَنیشتَن، زیرِ پا بَنیشتَن (zire lengesh  banishtan, zire pā banishtan): اغوا کردن

زیر و رو هاکُردَن (zir u ru hākordan): زیر و رو کردن

زیر و زِبَر (zir u zebar): زیر و رو

زیراوشَه بَزو (zir ushah bazu): زیرابش را زد

زیرجومَه (zir jomah): زیر پیراهن

زیرجیش (zir jish): غذایی که با آرد و روغن برای زائو درست می کنند.

زیر زِوونی (zir zevuni): زیرلفظی

زیر سیپیلی دَر کُردَن (zir sipili dar kordan):  رفتار یا سخن ناشایست کسی را به روی خود نیاوردن

زیرِش بَزوئَن (ziresh bazuan): دبه کردن

زیرَک (zirak): با هوش

زیرگیتَن (zir gitan): زیرگرفتن

زیرَه (zirah): تخم گیاهی معطّر که از کرمان آرند

زیرَه ای (zirah i): رنگ زیره

زیز بَزوئَن (ziz bazuan): ناله کردن

زیق بَزو، ریق بینگو (zigh bazu, righ bingu): ریق زد

زیگیل، وارَک (zigil, vārak): زگیل، زائده ی گوشتی عدس گونه بر روی دست و سایر بدن

زین کُردَن (zin kordan): زین بر پشت اسب انداختن

زین و یَراق کُردَن (zin u yarāgh kordan): زین و یراق کردن اسب برای سواری

زین و یَراق هاکُردَن (zin u yarāgh  hākordan): اسب را برای سواری آماده کردن

زیوَر (zivar): زینت

زیوَر کُردَن (zivar kordan): زینت کردن

حرف (ژ)

ژاکَد، جاکَت (zhākad, jākat): ژاکَت

ژالَه ، جالَه (zhālah): ژاله

ژوگول (zhugul): ژیگول، آدم شیک پوش و مرتب

ژِندَه پوش (zhenda push): ژنده پوش

استفاده از با ذکر منبع بلااشکال است