فشم قلب تپنده رودبارقصران

 حدود و موقعیت  

فشم یکی از شهرهای بخش رودبارقصران و در 25 کیلومتری شمال شرقی استان تهران شهرستان شمیرانات و در موقعیت جغرافیایی 35 درجه و 55 دقیقه و 7/56 ثانیه عرض جغرافیایی و 51 درجه و 31 دقیقه و 6/40 ثانیه طول جغرافیایی قرار دارد. منطقه ای کوهستانی که در ارتفاع 1917 متر از سطح دریا واقع شده است. از شمال به روته از جنوب به آهار، ازشرق به اوشان و امامه و از غرب به میگون محدود است.   

موقعیت فشم در بین شهرستانها و شهرهای استان تهران  

شهرستانهای استان تهران: اسلامشهر – بهارستان – پاکدشت – پیشوا – تهران – دماوند – رباط کریم – ری – شمیرانات – شهریار – فیروزکوه – قدس – ملارد – ورامین  

شهرهای استان تهران: آبسرد – آبعلی – ارجمند – اسلامشهر – اندیشه – باغستان – باقرشهر – بومهن – پاکدشت – پردیس – پرند – پیشوا – تجریش – تهران – جوادآباد – چهاردانگه – حسن آباد – دماوند – رباط کریم – رودهن – شاهدشهر – شریف آباد – شهرری – شهریار – صالح آباد – صباشهر – صفادشت – فردوسیه – فشم – فیروزکوه - قدس – قرچک – کهریزک – کیلان – گلستان – لواسان – ملارد – نسیم شهر – نصیرآباد – وحیدیه – ورامین 

 به لحاظ موقعیت استراتژی فشم از گذشته های نه چندان دور محوریت مرکزی بخش رودبارقصران را به خود اختصاص داده بود. اگر چه بعدها به لحاظ جمعیت و بافت شهری اوشان و فشم و میگون را در مجموع یک شهر قرار داده اند، اما هنوز هم فشم از لحاظ موقعیت مرکزی و اسکان ادارات مربوطه حرف اول را در مرکزیت شهری می زند و به نوعی قلب تپنده رودبارقصران است.  

موقعیت تاریخی  

 اگرچه طبق اظهار شاهدان قدیمی در منطقه قبر چهار مسلمان در جاده زایگان که امروزه به عنوان دارالرحمه استفاده می شود و منطقه تپه سر قلاع در جاده میگون در گذشته آثار قبر و سفالهای قدیمی مشاهده شده است، اما با وجود آتشگاه قلعه دختر و قلات امامه و استوار میگون و همچنین وجود استودان در مسیر آهار و ایگل نشان از آن دارد که سکونتی هم اگر از گذشته وجود داشت بیشتر در این مناطق بوده است. باتوجه به زبان مردم فشم که شباهت با زبانهای مردم اوشان، زردبند و رودک می باشد و با زبان مردم دیگر رودبارقصران متفاوت است، نشان می دهد که این گروه از جمعیت دیرتر از بقیه به این منطقه وارد شده اند.  

 جمعیت   

جمعیت فشم در زمستان حدود 300 و در تابستان حدود 800 خانوار را تشکیل و در دو محله بالامحل و پایین محل زندگی می کنند. محسنی و صالحی از جمله فامیلیهایی است که در بالامحل و سادات، حسینی ها، میرزایی ها، امینی ها و زمانی ها در پایین محل زندگی می کنند.  

اوشان و فشم و میگون همواره به عنوان یک مجموعه شهری مورد بررسی قرار می گیرد. در مجموعه های آماری و سرشماریهای انجام یافته تا سال 1355عملاً به عنوان سه مقطه و کانون روستایی متعلق به بخش رودبارقصران و یا به بیان آماری دهستان رودبارقصران از شهرستان شمیرانات محسوب گردیده و ویژگیهای و نحوه ترکیب آن ، جمعیت فعال و مشخصات اشتغال و بیکاری و امثال آن در آمار نامه این سه سرشماری موجود نیست.مجموعه شهر اوشان فشم میگون در نخستین سرشماری عمومی کشور در سال 1355 در حدود 3674 نفر جمعیت داشته که در دهه بعد و در دومین سرشماری عمومی نفوس و مسکن رقم جمعیت آن به 4104 نفر افزایش یافته و از رشد جمعیتی معادل 1/1 درصد برخوردار بوده است که در مقایسه با رشد طبیعی جمعیت که در حد 3 درصد بوده که مهاجرت فرستی شهر را نشان می دهد.در فاصله سالهای 1345 تا 1355 بر جمعیت شهر تنها 233 نفر افزوده شده که در مقام مقایسه با رشد طبیعی جمعیت کل کشور که در این دهه 7/2 بوده رشد شهر اوشان فشم میگون را برابر 6/0 بدست خواهیم آورد. همجواری منطقه با شهر تهران و سیل مهاجرت از نقاط مختلف روستایی کشور به سوی آن و نزدیکی بین محل با شهر تهران خود از عوامل مشوق گسیل مهاجرین به سمت تهران بوده است. خانوار شماری مرکز آمار ایران در سال 1362 تعداد خانوار را در اوشان و فشم و میگون 1212 اعلام داشته است که با بعد خانوار ارائه شده در سه سرشماری 1365 که حدود 08/4 می باشد تعداد جمعیت به 6634 نفر می رسد که این ارقام خالی از اشکال نیست. زیرا در سال 1365(وضع موجود) تعداد خانوار به 1320 و رقم جمعیت بعد از سه سال به 5386 نفر رسیده است. مقایسه ی رقم موجود جمعیت تا سال 1355 نشان دهنده ی رشدی معادل 292% در سال است که تا حدودی توازن مثبت جمعیت در مقایسه با دو دهه ی گذشته را در منطقه نشان می دهد. مشکلات متعددی چون تأمین زندگی و مسکن و یافتن شغل که در آن زمان وجود ارتباط روزانه با استفاده از خط اتوبوس واحد با قیمت پایین و وسایل حمل و نقل عمومی دیگر چون سواری بین مجموعه ی شهری با شهر تهران، پایین بودن قیمت زمین و امکانات سهل تر احداث ساختمان حتی شاغلین در حرف مختلف در تهران را که قبلاً ساکن اوشان، فشم، میگون بوده اند تشویق به ماندن در محل و رفت و آمد بین تهران و منطقه نموده و نقش جدیدی را بر عملکردهای قبلی مجموعه افزوده و آن نقش خوابگاهی است که تقریباً در اکثر مجموعه های اطراف تهران این عملکرد تکرار می گردد. عملکرد تفریحی منطقه که نقش خدماتی غالب منطقه است در فصل تابستان به حداکثر عملکرد خود افزایش می یابد و شاغلان بسیاری را در منطقه در بخش خدمات توریستی و عرضه کالا به بازدید کنندگان و یا ساکنین در ویلاهایی که صرفاً در فصول گرم مورد استفاده قرار می گیرند به کار مشغول می سازد و حجم رفت و آمد در جاده های منطقه خود وضوح این مطلب را می نمایاند. در سال 1345 تعداد خانوارهای شهر اوشان، فشم، میگون 825 بوده است که میانگین بعد خانوار در آن با 97/4 رقم پنج نفر نزدیک می باشد. در سال 1355 و در سومین سرشماری عمومی تعداد خانوارهای شهر به 938 افزایش یافته و میانگین نفرات در خانوار به 6/4 کاهش می یابد. که این خود با توجه به مهاجرت فرستی جمعیت در منطقه قابل توجیح می باشد. 

بر اساس سرشماری سال ۷۵ جمعیت شهرستان شمیرانات ۳۲۹۲۴۵ نفر و بر اساس سرشماری کارگاهی آبان ۸۱ تعداد جمعیت ۳۸۵۲۲۱ نفر بوده است. طبق سرشماری سال ۷۵ جمعیت شهر شمیران ۲۹۸۸۵۶ نفر و جمعیت شهر اوشان - فشم - میگون ۶۷۶۲ نفر است. بر اساس سرشماری سال ۷۵ جمعیت دائم رودبارقصران ۱۵۴۵۷ نفر می باشد.  

 شهر فشم دارای ۳۰۰۰ نفر جمعیت دائمی در ۷۲۰ خانوار 

میانگین نفرات در خانوار شهر اوشان - فشم - میگون طی سالهای ۳۵ تا ۷۵ 

سال         تعداد جمعیت           تعداد خانوار          میانگین بعد خانوار 

۱۳۳۵              ۳۶۷۴                      -                              -

۱۳۴۵              ۱۴۰۴                      ۸۳۵                          ۱/۷

۱۳۵۵              ۴۳۳۵                      ۹۳۸                          ۴/۶

۱۳۶۵             ۵۳۸۶                      ۱۳۲۰                         ۴/۱

۱۳۷۰              ۶۰۹۴                     ۱۴۱۷                        ۴/۳

۱۳۷۵             ۷۲۳۸                       ۱۶۰۸                        ۴/۵  

راهها   

فشم در مرکز رودبارقصران واقع شده است. راههایی که به فشم متصل می شود در واقع شریان اصلی منطقه را نشان داده و حرکت در مسیر این راهها نشان از زندگی و حیات را دارد. راهی که از تهران به لشکرک وارد و از زردبند و اوشان گذشته وارد فشم می شود. این راه قبل از رسیدن به فشم با یک فرعی به روستای امامه متصل و در میدان فشم به دوشاخه تقسیم می شود. یک راه به سمت راست از طرف شمال شرقی و از کناره های رودخانه به روستاهای روته، زایگان، لالان و گرمابدر وارد می شود. راه دیگر از طرف چپ به سمت شمال غربی از کنار رودخانه به شهر میگون و روستاهای دربندسر، شمشک و گاجره وارد می شود.    

 فشم محل تلاقی رودها   

فشم محل اتصال دو رودی است که از دره های روته و میگون وارد فشم می شود. سرچشمه و مسیر این رودها عبارتند از:  

1 – شاخه شمال شرقی: از شاخه های کوه کلون بستک از دره های کوههای یونزا(یونجه زار) و خرسنگ و خاتون بارگاه سرچشمه گرفته و از راه روستای گرمابدر گذشته و در روستای آبنیک با آب این ده یکی شده و در جنوب روستای زایگان رود دیگری که از رویتای لالان می آید پیوسته سپس به روستای روته و از آنجا به فشم مرکز بخش می رسد.  

2 – شاخه شمالی: از دامنه کوه گاجره مایه می گیرد و از روستای دربندسر و ناحیه شمشک و روستای جیرود گذشته و به شهر میگون و سپس به فشم می رسد. این رودها در فشم یکی شده و به سمت اوشان سرازیر و در آنجا با رودی که از دره آهار در جریان است ادغام و از اوشان به روستای حاجی آباد رسیده و از تنگه کمرخانی گذشته و در اینجا رودی که از امامه به کلوگان جاری است بدان می ریزد و جریان رودخانه به سمت روستای رودک و زردبند ادامه یافته و در نهایت وارد سد لتیان می شود.   

فشم مرکز ادارات و نهادهای دولتی  

شهر فشم به عنوان مرکز بخش رودبار قصران نقش اداری را که یکی از عملکردهای این شهر است در مراکز محدود اداری خویش به عهده دارد. مرکز اصلی اداری شهر در فشم قرار دارد که چند واحد اداری از واحدهای مجموع اداری شهر را شامل: بخشداری رودبار قصران، شهرداری، کلانتری، تربیت بدنی، آموزش پرورش، مخابرات، ثبت اسناد و املاک، اداره ی پست، شرکت آب و فاضلاب، آتش نشانی و اداره ی راه و ترابری در خود متمرکز نموده و در واقع بیش از 5/71% از اراضی اداری شهر در فشم قرار دارد.  

اشتغال  

در گذشته بیشتر اهالی به شغل باغداری، دامداری و برخی هم در کارهای خدماتی مشغول بودند. امروزه با توجه به مهاجرت و کسب علم و دانش و اشتغال در دستگاههای دولتی و همچنین افزایش قیمت زمین و سیل مهاجرت کاذب به منطقه برای خرید و فروش زمین ، ساخت و سازهای ویلایی و سرمایه گذاری در این بخش،عملاً نوع اشتغال هم تغییر پیدا کرده و اکثریت به کار در ادارات تهران و در بخش و همچنین به ساخت و ساز و خرید و فروش املاک روی آورده اند.  

 فشم در دوران بعد از انقلاب  

 مردم ولایت مدار و شهید پرورفشم درابتدای انقلاب همراه و همپای انقلاب در تمامی صحنه ها حضور فعال داشته و دارند. مسجد جامع فشم بهترین و صادقانه ترین شاهد حرکت مردمی عاشقان انقلاب در فشم و همچنین رودبارقصران می باشد. مسجد جامع فشم در ابتدا و بعدها میدان فشم و حتی سالن تربیت بدنی فشم میعادگاه همرزمان و عاشوراییان و مجاهدان بوده است. تشکیل انجمن اسلامی، تشکیل پایگاه بسیج، پاسداری از انقلاب، حضور در صحنه های انقلاب، جمع آوری و ارسال کمکهای مردمی به جبهه های جنگ، شرکت گسترده در جبهه های حق بر علیه باطل و در نهایت با اهدای شهیدان، جانبازان، مفقودالاثر و آزادگان ، نشان از دلبستگی به انقلاب را در تمامی سلولهای پیکره این مردم قدرشناس دارد. امروزه فشم قلب تپنده رودبارقصران است. زیبایی فشم زیبایی رودبارقصران است. تمامی مردم رودبارقصران به نوعی یک نقطه اتصال به فشم دارند. سربلندی فشم سربلندی رودبارقصران می باشد. چشمه هایش باید جوشان باشد. رودهایش باید پر آب باشد. جاده هایش باید عریض و طویل و بی هیچ خار و خسی باشد. مردمانش باید شاد و سربلند و سالم و سلامت باشند. این ممکن نیست مگر در نگاهی ویژه از طرف مسوولان و دست اندرکارانی که هم اکنون ریش و قیچی به دست آنان سپرده شده است.  

 

 برای دیدن این روستاها و گردشگاههای تفریحی و ورزشی باید از فشم عبور کرد.   

شهر: میگون 

 روستاهای شمالی: جیرود، درود، دربندسر، شمشک بالا، شمشک پایین، گاجره، دیزین روستاهای شمال شرقی: روته، آبنیک، زایگان، لالان، گرمابدر 

 پیستهای اسکی: شمشک، دربندسر، دیزین 

 غارها: غار هملون در اطراف میگون ، غار چاه زنجیر نزدیک میگون.  

آثار طبیعی ارزشمند: کوه خاتون بارگاه، گونه‌های گیاهی متنوع در لالان، کوه کلون بستک در شمشک. 

 مکان‌های زیارتی: امامزاده هایی در شمشک، لالان، میگون و دربند سر.  

بناها و آثار تاریخی: قصر کیهان ، قلعه استوار در میگون