تفرجی برای بچه های شیراز وجاذبه های گردشگری برای بچه های میگون (

جاذبه های گردشگری شیراز (3) 

سعدیه

باغ دلگشا ، باغ طاووسیه ،چاه و قلعه بندر(فهندژ) ، آرامگاه سعدی ، آرامگاه شوریده شیرازی ، حوضچه و قنات سعدی

بچه ها سلام، صبح جمعتون بخیر وشا دی، امیدوارم همیشه سبز باشید. خسته که نیستید. خدا را شکر که یک صبح دل انگیز را برای ما بوجود آورد تا تنبلی نکنیم وحرکت کنیم و از روز جمعه لذت ببریم.این جمعه قصد داریم برای یک تفریح نیمروزی که همراه با ورزش و دیدن آثار باستانی است لذت ببریم.گردش وتفریح وقتی جالب است که آدم لذت ببرد. خدا نکند آدم با یک همراه غرغرو،وبد اخلاق همسفر شود. لذت که نمی برد هیچ، لحظاتش را هم با تلخی هدر می دهد. دیدن آثار تاریخی باید همراه با مطالعه،  شعور ، فکر واندیشه باشد. ما باید با دیدن آنها عبرت بگیریم.این جمعه به محله سعدیه شیراز می رویم.اینجا محل آرمیدن شیخ اجل سعدی شیرازی می باشد. این محله را هم به همین علت سعدیه می نامند. سعدیه در گذشته روستایی بود که با شهر شیراز رابطه شهری وروستایی داشت. امروزه به شهر متصل و خود یکی از شهرک هایی است که شهرداری دارد. اگرچه باغ دلگشا، باغ طاووسیه، تاب و سرسره ی فرزندان لطفعلی خان زند، چاه قلعه بندر، آرامگاه سعدی و شوریده شیرازی در این محل قرار دارند، اما آنچه بیش از همه جلوه گر و توجه هر گردشگری را به خود جلب می کند، آرامگاه سعدی است. شهرداری و مسئولین مربوطه برای این موضوع چند سالی است که به فضاسازی محوطه و حریم آرامگاه پرداخته و خانه های اطراف آرامگاه را خریداری و تخریب نموده و جای آن را به بلوار و خیابان و پارکینگ اختصاص داده اند. اگرچه جای قدردانی دارد نسبت به این محل و زحماتی که کشیده شده است، اما باید توجه داشت که هرچه قدر از آرامگاه به سمت محله های مسکونی و پرجمعیت اطراف فاصله می گیریم، خیابان ها، کوچه ها، فاضلاب ها، خانه ها و بهداشت از وضعیت مناسبی برخوردار نیستند. امیدواریم که نسبت به استاندارد سازی و مقاوم سازی خانه های مسکونی بیشتر دقت شود. با توجه به زلزله هایی که در گذشته شیراز را تهدید و تخریب کرده است و با توجه به زلزله هایی که در کشورهایی مانند هائیتی به وجود آمد و جان هزاران نفر را گرفت نسبت به این محله ها که بیشترین جمعیت ها را هم در خود جای داده است مورد توجه قرار گیرد.

سعدیه در شمال شرقی شیراز در دامنه کوه فهندژ و در خیابان بوستان قرار دارد. شروع حرکت از درب اصلی باغ دلگشا است. این باغ که حدود 500 رأس درخت نارنج را در خود جای داده بر زیبایی باغ افزوده است. فروردین ماه با باز شدن شکوفه ها عطر و بوی بهار نارنج لطافت این باغ را دو چندان می کند. روبروی درب اصلی بعد از گذشت یک معبری که در وسط آن نهر آب می گذرد به یک حوض رسیده و بعد از آن بنایی است که از عهد آل بویه به جای مانده و در حال حاضر به بازسازی آن می پردازند. آبی که نهر، حوض و باغ دلگشا را مشروب می سازد سرچشمه ی آن از پشت آرامگاه سعدی است. بعد از عبور از زیر آرامگاه ، باغ های طاووسیه و دلگشا را مشروب می کند. پس از بازدید باغ دلگشا از درب کوچک که در آن طرف باغ و درست روبه روی درب اصلی قرار دارد خارج شده و به باغ طاووسیه که به فاصله ی یک خیابان همجوار باغ دلگشا قرار دارد می رسیم. باغ طاووسیه به زیبایی باغ دلگشا نیست اما دیدنش هم خالی از لذت نیست. در سال گذشته کنار باغ طاووسیه فرهنگسرایی به همین نام افتتاح گردید که برای این محل مناسب است. پس از بازدید باغ طاووسیه باید از فضاسازی هایی که در دامنه ی کوه فهندژ و در قسمت شرقی خیابان بوستان ساخته شد بالا رفت. محل زیبایی که یک آبشار مصنوعی هم بر زیبایی آن افزوده است. در این محله که به پارک قلعه بندر معروف است می توان از پله هایی که به سمت بالا هدایت می شود حرکت کرد و با گلها و درخت هایی که در اطراف آن کاشته شده لذت برد. از همین جا می توان به راحتی به پای قلعه های فهندژ رسید و تعمقی بر زندگی گذشتگان کرد. وقتی کوه را صعود می کنید می توانید نمایی از شهر شیراز را به دقت نگاه کرد. از همان بالا تمامی آرامگاه سعدی به خوبی نمایان است. اگر صبحانه هم در همین محل صرف شود بر لذت آن افزوده خواهد شد. پس از صرف صبحانه و د می استراحت از راه پله ها پایین آمده و مجدداً از کنار آبشار مصنوعی عبور کرده به تاب و سرسره ی سنگی می رسید. بچه ها در این محل از سرسره خوردن لذت می برند. وقتی به خیابان اصلی بوستان می رسیم گنبد آرامگاه سعدی از دور نمایان است. قدم زنان به درب اصلی رسیده و وارد آرامگاه شیخ اجل سعدی شیرازی می شویم.محیط آرامگاه با درختان قدیم وجدید و با گلدانهایی از انواع گلها زیبایی خاصی به آرامگاه داده است.گنبد فیروزه ای آرامگاه هر روز شاهد مسافرانی است که مشتاقانه به زیارت می آیند وبا نثار فاتحه ای بر تربت شیخ سعدی شعرهای او را که سالیان درازی با او خو گرفته اند در ذهن مرور می کنند. 

 

بعد از گرفتن عکسهای یادگاری و خواندن شعرهایی که فضای دیوارهای آرامگاه را پر کرده است ، کم کم از درب دیگر خارج شده و به اتاقکی با پنجره ای کوچک روبرو می شوند که در آن شوریده شیرازی آرمیده است.همان شاعر نابینایی که افتخار آرمیدن در کنار تربت سعدی را داشته است.اکثر افراد از آرامگاه شوریده شیرازی خبر ندارند و تصادفی با آن برخورد می کنند.پس از آن قدم زنان به حوضچه ماهی می رسند. چند پله ای را به زیر زمین می روند ودر آنجا که سرچشمه آب قنات سعدی هویداست می بینند.ماهیانی که در آب زلال پرسه می زنند وحجره های کوچکی که برای اندکی استراحت همراه با صرف یک بستنی و یا فالوده شیرازی بر خاطرات خود می افزایند.پش از بیرون آمدن وحرکت کردن در فضای آرامگاه ، قبل از رسیدن به درب خروجی حوضچه روباز دیگری وجود دارد که در گذشته جوانان محل پنهانی تنی به آب می زدند.فضایی جالب که دوربینها ی عکاسی وفیلمبرداری دوباره شارژ می شوند.و...وقتی به بیرون از محوطه می رسید ،جنب پارکینگ همین آب مجددا در فضایی باز قرار می گیرد که از قدیم زنان به رختشویی می پرداختند.شاید در آینده ای نه چندان دور این مکان هم در فهرست آثار ملی و به نام رختشویخانه قرار گیرد، همانند رختشویخانه زنجان که گذشتگان خود را به رخ می کشد.این محل در طول روز مخصوص رختشویی ، شنای کودکان وگهگاهی بزرگترها هم از آن استفاده می کنند.در شبهای چهارشنبه سوری زنان زرتشتی به نیت تقدس به درون آب می روند.شاید با شستشووطهارت در این آب وارد سال جدید می شوند.ورودی آن توسط نیروی انتظامی کنترل می شود تا مردان وارد نشوند.

باغ دلگشا  

این باغ یکی از باغ های تاریخی شیرازبوده که در قسمت جنوبی آرامگاه سعدی وتنگ آب خان، در قسمت غربی خیابان بوستان، واقع شده است . تاریخ ساخت این باغ نظریه های متفاوتی دارد برخی بر این باورند که به علت همجواری با مظهر کاریزی کهن(گازاران) واستقرار در حریم قلعه بسیار قدیمی مشهور به کهندژ که بقایای آن تا نیم سده پیش بر فراز کوه مقابل قرار داشته، در زمان ساسانیان ساخته شده است .در دوره تسلط تیمور گورکانی در فارس، این باغ و مجموعه باغها در نهایت آبادانی بوده و تیمور پس از دیدن این باغ ، در سمرقند باغی بزرگ به همین شیوه به نام دلگشا احداث نمود. برخی به دوران کریم خانی نسبت می دهند . اما آ نچه که همه به آن اعتقاد دارند این است که این باغ در دوره صفویه ، افشاریه و زندیه مرکز مهم تفریح در شیراز بوده است .احتمالا مدتی در تملک میرزا محمد، کلانتر فارس بوده است باغ دلگشا در فاصله دوره نادر شاه تا سلسله زندیه آسیب های فراوانی متحمل شد که با روی کار آمدن کریم خان زند دوباره احیا شد. ساختمان آن در وسط باغ قرار گرفته  و در چهارطرف آن، چهار خیابان و در اطراف خیابان، باغچه هایی ایجاد شده است  . در مقابل عمارت، حوض سنگی بزرگ هشت ضلعی با کاشی به رنگ آبی که لبه های آن با تکه هایی از سنگ سرخ رنگ حجاری شده وجود دارد.هم اکنون در دست تعمیر است. عمارت این ساختمان به طرح کلاه فرنگی کرسی دار و به صورت یک تالار با چهار شاه نشین به سبک معماری کاخ های ساسانی بیشاپور ساخته شده که دارای سه طبقه و ایوانی با دو ستون است که از معماری زندیه بوده و همچنین دارای آیینه کاری هایی به همراه نقاشی هایی از رنگ روغن  با سقف هایی از چوب و گچ بری هایی تزیین شده با نقوش گل و بته است  . در اطراف سقف ایوان بر روی گچ، اشعاری از شوریده به خط نستعلیق نوشته شده که در نوع خود بی نظیر می نماید. اولین کلاه فرنگی در ایران نیز در این باغ به ثبت رسیده است. مساحت این باغ حدود 5/7 هکتارکه به شماره 912در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. درختان این باغ اکثرا نارنج پرتقال و شمشاد هستند . از دروازه ورودی باغ تا ساختمان کلاه فرنگی که در مرکز آن قرار دارد یک آبنما و در اطراف ساختمان چهار خیابان سیمانی وجود دارد که در حاشیه برخی از آنها درختان سرو و کاج به خوبی دیده می شود. وسط خیابان اصلی از درب ورودی تا جلوی عمارت ،نهر آب و در طرفین با درختانی که اکثر آنها نارج است دیده می شود.حدود 500اصله درخت در این باغ وجود دارد که از اواخر اسفند تا انتهای فروردین دارای شکوفه های بهار نارنج بوده و بوی دل انگیز بهار نارنج عطر وطراوت خاصی به باغ می دهد. این باغ در گذشته ای نه چندان دور در تصرف خورشید کلاه لقاءالدوله دختر قوام الملوک بود که با شوهر خود ناظم الملک در آنجا زندگی می کردند. چندین سال گذشته این باغ از آنها خریداری و به دولت واگذار شد.    

    باغ طاووسیه 
در سمت شمال باغ دلگشا، باغچه کوچکی است که به علت احداث خیابانهایی در اطراف باغ، از ضلع شمالی، جدا شده است که این باغچه به نام باغ طاووسیه خوانده می‎شود و فاقد عمارت است، ولی دارای درختان کهنسال سرو، کاج و نخل می‎باشد که بین آنها را درختان نارنج پوشانده است.در سالهای گذشته به همت شهرداری شیراز فرهنگسرایی در کنار این باغ به همین نام مورد بهره برداری قرار گرفت.در تعطیلات نوروزی و تابستان مسافران در اطراف این باغها چادرهای مسافرتی نصب می کنند و به استراحت وتفریح می پردازند.

پارک قلعه بندر  

 

بر فراز کوه قلعه بندر در محله سعدی پارک جنگلی به مساحت 10هکتار وجود دارد که از آنجا منظره زیبای شیراز دیده می شود.این پارک که به همت شهرداری ساخته شده جلوه زیبایی به سعدیه داده است. آبشار زیبا ، کاشت درخت و گل وجاده سازی با پلکانها نمای بسیار زیبایی دارد که مورد استقبال بازدیدکنندگان قرار می گیرد.

سرسره

در ابتدای ورود به پارک قلعه بندر از جبهه جنوبی  سرسره سنگی وجود دارد که می گویند برای بازی بچه های لطفعلی خان زند بوده است. بچه ها از این فضا استفاده می کنند و لذت می برند. 

چاه و قلعه بندر  

در دامنه شرقی خیابان بوستان که به آرامگاه سعدی متصل می شود، کوهی وجود دارد که در نوک قله آن قلعه ای وجود دارد ."در انتهای غربی قسمت اول کوه شمالی ، مشرف بر تنگ سعدی قلعه ای بوده که اکنون خراب شده است.این قلعه را به نامهای "فهندژ" و"قهندژ" و"پهندژ" و"کهندژ" و"بهندژ" نامیده اند. ولی مردم شیراز آن را قلعه بندر گویند."مولف کتاب حدودالعالم که به سال 372ه .ق تالیف شده می نویسد"شیراز قصبه فارس"شهری بزرگ است وخرم با خواسته و مردمان بسیار ... واندر وی دو آتشکده است که آن را بزرگ دارند واندر وی یک گونه اسپرغم است سوسن نرگس خوانند، برگش چون برگ سوسن و میان چون نرگس ...یکی دیگر از مدارک وشواهدی که سابقه شیراز را به زمان هخامنشی و بلکه بیشتر می رساند، وجود چاه ژرف وعمیق در کوه سعدی است بنام چاه قلعه پهندر( چاه قلعه بندر ) نظیر چاههایی که هخامنشیان یکی در تخت جمشید وسه دیگر در امتداد کوه رحمت کنار جاده شیراز – تهران(محاذی چشمه علی آباد)در کوه حفر کرده اند.عمق این چاه 102متر و اندازه دهنه آن 4×4متر، معلوم استکه این پنج حلقه چاه و چاههای نظایر آن که در سایر کوههای استان فارس موجود می باشد وتا کنون از انظار پنهان مانده همه برای یک منظور معین ساخته شده و اگر تاریخ حفر آنها به پیش از هخامنشیان نرسد بطور تحقیق به زمان هخامنشیان مربوط می شود.(حدودالعالم به کوشش دکتر منوچهر ستوده – شیراز- علی سامی – چاپخانه موسوی – آذرماه 1347 صفحات 15 – 16 – 130)

برجهای قلعه بصورت کامل تخریب نشده است. می توان این برجها  را که در فاصله 500متری یکدیگر قرار دارند را بازسازی کرد .دهنه چاه را که چند سال قبل با نرده های آهنین حفاظ بندی کرده بودند، امروزه با بتن پوشانده اند که فقط یک روزنه به اندازه 30×30 باز گذاشته اند که هیچکونه دیدی ندارد. میتوانستند دهانه چاه را به شکل بهتری بسازند که علاقمندان بتوانند به راحتی از آن بازدید نمایند.اگر این چاه به صورت صحیح مورد بهره برداری قرار گیرد وقلعه ها را هم بازسازی نمایند ، با توجه به این که تا پای قلعه ها با جاده سازی و نصب پلکان و محوطه سازی که بوجود آمده ، می توان مانند آتشکده اصفهان به صورت یک گردشگری مناسب برای علاقمندان بوجود آورد.

آرامگاه سعدی 

    

آرامگاه سعدی در 4کیلومتری شمال شرقی شیراز درمحله ی سعدیه ودرانتهای خیابان بوستان قرار دارد.شیخ مشرف الدین بن مصلح الدین سعدی شیرازی از دانشمندان وادبای قرن هفتم است . دربین سالهای 605 یا 606 (ه.ق) در شیراز به دنیا آمده و در 691 یا 694 در همانجا رحلت و در خانقاه خود مدفون شده است. شیخ سعدی بر عکس حافظ سفرهای بسیاری داشت .سعدی پس از مسافرتهای طولانی به شیراز بازگشت . وی چندی معتکف مقبره شیخ ابو عبداله ابن خفیف شد .تا اینکه خواجه شمس الدین مبلغی وجه نقد برای ساختن خانقاهی پیش او فرستاد. سعدی در چهار کیلومتری شمال شرقی شیراز و در زیر کوه فهندژ این خانقاه را ساخت .در اواخر عمر خود از این مکان به عنوان سکنای خود برگزید که در واقع خانقاه شیخ بوده است.مستمندان وفقرا به نزد شیخ می آمدند وسعدی هم که از نام آوران ومورد حمایت حاکمان وقت بود به نیازمندان هم کمک می کرد .هنگامی که دار فانی را وداع گفت در همانجا وی را دفن کردند .اولین مقبره در قرن هفتم توسط خواجه شمس الدین محمد صاحبدیوانی وزیر معروف آباقاخان مقبره ای بر فراز قبر سعدی ساخته شد.در سال 998به حکم یعقوب ذوالقدر حکمران فارس خانقاه شیخ ویران گردید واثری از آن باقی نماند .در سال 1187ه.ق به دستور کریم خان زند عمارتی از گچ وآجر بر فراز مزار شیخ بنا شد که شامل دو طبقه می شد.طبقه زیرین دارای راهرویی بود که پلکان طبقه دوم از آنجا شروع می شد.در دو طرف راهرو دو اطاق کرسی دار ساخته شده بود.در اطاقی که سمت شرق راهرو بود قبر سعدی قرار داشت ومعجری چوبین آن را احاطه کرده بود.قسمت غربی راهرو نیز به موازات قسمت شرقی شامل دو اطاق می شد که بعدها شوریده (فصیح الملک )شاعر نابینای شیرازی در اطاق غربی این قسمت مدفون شد.طبقه بالای ساختمان نیز همانند طبقه زیرین بود با این تفاوت که بر روی اطاق شرقی که قبر سعدی در آنجا بود به احترام شیخ اطاقی ساخته نشده بود وسقف آن به اندازه دو طبقه ارتفاع داشت. ساختمانی که کریمخان زند به عنوان آرامگاه بنا نمود تا سال 1327پابرجا بود . البته هنوز هم از آثار دوره کریم خانی همچون کتیبه سر در مقبره که در یک خاکبرداری در اطراف مزار پیدا شده را می توان در آنجا دید. این بنا در دوره قاجاریه در چند نوبت مورد مرمت قرار گرفت و تا سال 1327 ه،ق بر قرار بود . در سال 1324انجمن آثار ملی در شیراز بوجود آمد که یکی از کارهای آن طراحی و ساخت بنای جدید برای آرامگاه سعدی بود . پس انجام بررسی های لازم در خصوص آرامگاه طرح پیشنهادی مهندس محسن فروغی و مهندس علی صادق به تصویب رسید و بر اساس تصویب هیئت موسس انجمن آثار ملی ایران فعالیتهای اجرایی مربوط به ساخت بنا طبق قراردادی به شرکت ساختمانی مثلث واگذار شد . شرکت مزبور کار خود را در تیر ماه 1328 آغاز کرد، اما در سال 1329 ه،ش به کوشش علی اصغر حکمت بنای کنونی به جای بنای کریم خانی احداث و جای ساختمان قدیمی را گرفت ، معماری این بنا را هم آندره گدار فرانسوی بر عهده داشت ، که سعی کرده از معماری کریم خانی در ساختمان جدید استفاده کند . طرح این مجموعه عبارت از دو ایوان ستون دار عمود بر هم است که به صورت یک (-ا ) سازماندهی شده اند . محل برخورد دو ایوان یک گنبدخانه می باشد که محل مقبره سعدی می باشد.دو ایوان ستون دار مزبور از لحاظ خصوصیات کالبدی به طور کامل با یکدیگر تفاوت دارند و هر کدام ویژگیهای متنوعی را ارائه می دهند . ایوان اصلی ستون دار که در امتداد مسیر اصلی ورودی است مرتفع با سقف صاف است در حالی که ایوان دیگر کوتاه تر و متشکل از شماری دهانه قوسی شکل است کاربرد سنگ و کاشی و عناصری مانند گنبد وقوس کیفیتی ایرانی به مجموعه داده است .

بنای آرامگاه در میان باغی قرار گرفته است که در چند مرحله توسعه یافته است . در اردیبهشت 1331محمدرضاپهلوی برای افتتاح آرامگاه سعدی به شیراز آمده و علی اصغر حکمت طی گزارش خود به مساحت باغ که بالغ بر 7700 متر مربع است اشاره کرد که 261 متر مربع آن زیربنای ساختمان اصلی و 141 متر مربع ساختمان تالار پذیرایی است .

آرامگاه شوریده شیرازی 

این آرامگاه درانتهای خیابان بوستان در جوار آرامگاه سعدی قرار دارد.محمد شوریده شیرازی در سال 1347 متولد ودر 7سالگی بر اثر بیماری آبله چشمانش را از دست داد.از 8سالگی به تحصیل پرداخت ودر 11سالگی پدرش را از دست داد.از بدو جوانی طبع شعر داشت .پدر شوریده هم اهل شعر وشاعری بود که با تخلص عباس شعر می سرود .او نسبت خود را به اهلی شیرازی می رساند.شوریده در 16سالگی به مکه ومدینه مشرف شد.شوریده شیرازی (فصیح الملک)بعد از وفات در کنار آرامگاه سعدی شیرازی به خاک شپرده شد.

قنات سعدی 

 

 آب کهریز سعدی از گذشته تا کنون باغ دلگشا و چند باغ دیگر و کشتزارهای اطراف را مشروب می‎سازد.این آب که از قنات سعدی سرچشمه می گیرد،و به کاریز هم مشهور است از زیر آرامگاه سعدی سرچشمه گرفته وحوضچه ماهی کنار آرامگاه را مشروب ساخته و از آنجا از زیر زمین هدایت شده و مجددا در محوطه آرامگاه قسمتی روبازوجود دارد که بصورت آبنما بهره برداری می شود .بعد از آن دوباره از زیر زمین هدایت شده ودر بیرون از آرامگاه ، ضمن اینکه گرمابه عمومی سعدی از این آب استفاده می شود، در کنار پارکینگ فضایی وجود دارد که زنان محلی از قدیم الایام از این آب برای رختشویی استفاده می کردند.پس از آن دوباره بصورت زیرزمینی هدایت شده و باغهای طاووسیه ودلگشا را مشروب ساخته و از آنجا به قسمتهای جنوبی سعدی رفته و زمینهای آن محدوده را هم مشروب می سازد.

                      تا جمعه بعدی خدا یار و نگهدار شما